Πέμπτη 25 Αυγούστου 2016

Δεινός είναι ο πειρασμός της καλοσύνης

Του Κωνσταντίνου Θεμελή

Σάν σήμερα, 14 Αὐγούστου 1956 πέθανε ὁ Μπέρτολτ Μπρέχτ, στήν ἠλικία τῶν 58 χρόνων.  Ἡ παράστασή μου πάνω στή ζωή, τό ἒργο του ἀλλά καί τόν ἂνθρωπο Μπέρτολτ Μπρέχτ ἒχει τίτλο :SCHRECKLICH IST DIE VERFÜHRUNG ZUR GÜTE-ΔΕΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ
Παραθέτω ἓνα ἀποσπασμα ἀπό τό ἀφηγηματικό νῆμα της:
“Ἡ παράσταση ἑστιάζει σέ δύο θέματα: Στίς σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ι ς ἐνώπιον τῶν ὁποίων θά βρεθεῖ ἓνας ἂνθρωπος πού σπρώχνεται -ἀπό συμπάθεια ἢ συμπόνια-, νά πράξει τό Καλό – συγκρούσεις πού ὁ Μπρέχτ ἐξερεύνησε σέ ὃλη τή δημιουργική καλλιτεχνική ζωή του -πρῶτον καί δεύτερον στίς ὓβρεις τίς πολιτικῆς του στάσης καί τή Νέμεση πού τόν πρόφτασε στήν “ὡριμότητά” του.
Ἡ συμπόνια ἦταν, ἀναμφίβολα, τό πιό θεμελιεῶδες καί ἂγριο πάθος του -γι’ αὐτό καί προσπαθοῦσε ἰδιαίτερα νά τό κρύψει, χωρίς νά καταφέρει νά τό κρύψει. Λάμπει μέσα σέ ὃλα τά θεατρικά κείμενα πού ἒγραψε.
Ἀλλά ἀνακάλυψε γρήγορα ὃτι ὁ πειρασμός τῆς Καλοσύνης, στόν ὁποῖο σπρώχνει ἡ συμπόνιά, εἶναι δεινός, ἀμφισημαίνων: ἀκαταμάχητος στή σαγήνη του, ἀλλά ὓποπτος καί ἐπικίνδυνος στίς συνέπειές του
Ποιός μπορεῖ νά προβλέψει τήν ἀκολουθία τῶν γεγονότων πού ἀπορρέουν ἀπό μιά ἀρχική πράξη καλοσύνης ;
Δέν ὑπάρχουν περιστάσεις πού καθιστοῦν τήν Καλοσύνη ἀνέφικτη ; Ἢ τήν ἀναιροῦν ;
Συνεπῶς, ὃπως γράφει σἐ ἓνα ποίημά του:
‘Τί ὡφελεῖ ἡ Καλοσύνη
ὃταν οί καλοί δολοφονοῦνται ;
Ἢ δολοφονοῦνται αὐτοί πού δέχονται τήν καλοσύνη ;
Ἀντί νά εἶστε καλοί,
προσπαθεῖστε νά δημιουργήσετε μιά κατάσταση
πού νά καθιστᾶ τήν καλοσύνη π ε ρ ι τ τ ή.’
Τό ἀντέχει αὐτό ἡ χριστιανικά διαμορφωμένη ψυχή σας ;
Πῶς θά αἰσθανθεῖτε ψυχικά καί ἠθικά “ἀ ν ώ τ ε ρ ο ι ” ἀπό τούς ἂλλους ὃταν ἡ καλοσύνη σας θά εἶναι ἂχρηστη ;
Ἀλλά ἂς ὑποθέσουμε ὃτι θέλετε νά δημιουργήσετε τήν κοινωνική κατάσταση πού καθιστᾶ τήν καλοσύνη περιττή.
Γιά νά τή δημιουργήσετε, θά πρέπει νά πάψετε νά εἶστε καλοί ! Αὐτή εἶναι ἡ σύγκρουση στήν ὁποία θά πειριέλθετε καί αὐτήν τή σύγκρουση, δηλαδή τό δ ρ ά μ α τῶν προσώπων ἀναδείχνουν ὃλα τά θετρικά του κείμενα:
Ἐκεῖνοι πού -σπρωγμένοι ἀπό συμπόνια- ξεκινοῦν ν’ ἀλλάξουν τόν Κόσμο, δ έ ν μποροῦν νά εἶναι καλοί !
Στήν “Ἁγία Ἰωάννα τῶν Σφαγείων”, ἡ κοπέλα που εἶναι στρατευμένη στόν Στρατό Σωτηρίας πρέπει νά μάθει τόν τρόπο “νά μ ή ν εἶναι καλή”. Πρέπει νά μάθει ὃτι τήν ἠμέρα πού θά πεθάνει, θά εἶναι καλύτερα νά ξέρει ὃτι ἀφήνει πίσω της ἓναν καλύτερο κόσμο, χάρη στή δράση της πού δέν ἦταν καλή, παρά νά ξέρει ὃτι ἡ ἲδια ἦταν καλή, ἀλλά ὁ κόσμος εἶναι χειρότερος.
Στόν “Καυκασιανό κύκλο μέ τήν κιμωλία” ἡ Γκρούσα βρίσκει ἓνα μωρό ἐγκαταλειμμένο ἒξω ἀπό τήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ της. Νά τό πάρει ἢ νά μήν τό πάρει ; Νά κάνει τό καλό ἢ νά κλείσει τήν πόρτα πίσω της ; Ἀποφασίζει νά τό πάρει. Θ’ ἀνταποκριθεῖ στίς εὐθύνες τῆς ἀπόφασής της μέχρι τέλους – ὂ χ ι ἀπό ἀγάπη, οὒτε ἀπό κάποια μητρική προδιάθεση, ἀλλά διότι οἱ μελλοντικές συνθῆκες τῆς ζωῆς της δέν θά τῆς ἐπιτρέψουν νά τό ξεφορτωθεῖ.
Ἀλλά ἡ Γκρούσα εἶναι ἐρωτευμένη καί θέλει νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τό μωρό, γιά νά τρέξει κοντά στόν ἒρωτά της. Μπορεῖ νά κάνει παιδιά μαζί του. Ὃμως, ἐξ α ἰ τ ί α ς αὐτῆς τῆς πράξης καλοσύνης θά φερθεῖ ἀ ν έ ν τ ι μ α σέ δύο ἂντρες – πρῶτα στόν ἒρωτά της, πού θά ἐγκαταλείψει, κι ἒπεια στόν χωριάτη σύζυγό της, τόν ὁποῖο θά παντευτεῖ ἀπό καθαρό συμφέρον: γιά νά μεγαλώσει τό ξένο παιδί. Αὐτές οἱ συγκρούσεις θά τήν κάνουν νά πεῖ δυνατά: Δεινός εἶναι ὁ πειρασμός τῆς καλοσύνης !
Στόν “Καλό ἂνθρωπο τοῦ Σέ-Τσουάν” ἡ βασική σύγκρουση αἲρεται μέ τή δημιουργία ἓνός διπλοῦ ρόλου: ἡ γυναίκα πού εἶναι πάρα πολύ φτωχή γιά νά μπορεῖ νά κάνει τό καλό πού θέλει, μεταμορφώνεται σέ σκληρή ἐπιχειρηματία τήν ἠμέρα, κερδίζει πολλά χρήματα -ἐξαπατώντας καί ἐκμεταλευόμενη ἂλλους-, καί τό βράδυ μοιράζει τά χρήματα στούς φτωχούς.”
ΔΕΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ
Δραματουργία ( βασισμένη σέ ἓνα δοκίμιο τῆς πολιτικῆς φιλοσόφου Hannah Arendt ), σκηνοθεσία, ἑρμηνεία: Κωνσταντῖνος Θεμελῆς
Στό πιάνο ὁ Ἂλκης Κόλλιας
( Ἡ ἀφίσα εἶναι ἀπό παλαιότερη ἐκδοχή τῆς παράστασης, μέ τίτλο “Ταχυδρόμος χωρίς γράμματα”. )

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.