Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2018

ΒΗΣΣΑΝΙΩΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ


Του Γιώργου Μέντζου

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ: Ενα πολύ σημαντικό ιστορικής αξίας αρχείο που δημοσιεύεται για πρώτη φορά και αφορά την συνεισφορά συγχωριανών μας στους  αγώνες του Εθνους κατα την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Ευχαριστούμε θερμά τον συντάκτη του άρθρου]. 
...//...
Η παραπάνω φωτογραφία της εποχής του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940-41 προέρχεται από Γαλλικό περιοδικό [1] και αναδημοσιεύτηκε σε Ελληνικές εφημερίδες. Είναι τραβηγμένη με το πρώτο φως της ημέρας σε Αλβανικό έδαφος πιθανά κάπου πάνω από τη λίμνη Οχρίδα και απεικονίζει τη 2η διμοιρία του ΙΙΙ Λόχου του Ανεξαρτήτου Τάγματος Δελβινακίου. Επικεφαλής είναι ο ανθυπασπιστής Βασίλειος Εφραιμίδης [2] και όλοι οι υπόλοιποι είναι από τη Βήσσανη. Πρόκειται κατά σειρά για τον λοχία Ελευθέριο Μαρούκη, τον στρατιώτη Ευάγγελο Ράπτη, τον στρατιώτη Απόστολο Τζάκο, τον στρατιώτη Χρήστο Χατζή, τον δεκανέα Γεώργιο Στάθη και τον δεκανέα Νικόλαο Βαϊμάκη. Για τους υπόλοιπους δεν είναι γνωστή η αντιστοιχία των ονομάτων με τις φιγούρες με φόντο το θαμπόφωτο...

ΒΗΣΣΑΝΙΩΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρουσία στρατευμένων Βησσανιωτών σ’ ολόκληρη την επικράτεια κατά τη φάση μερικής προεπιστράτευσης τον Αύγουστο του 1940 και κανονικής επιστράτευσης με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου εκφράζει τη διασπορά σημαντικού μέρους των στρατευμένων σε περιοχές μακριά από το χωριό ως συνέπεια των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών που υποχρέωσαν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού του χωριού να καταφύγει στην εσωτερική μετανάστευση μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με συνέπεια το μαρασμό της υπαίθρου. Και η Βήσσανη δεν μπορούσε να ξεφύγει από αυτή τη μοίρα.

Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2018

Τζαννής Αλιβιζάτος (1899-1940)-Ο πρωταγωνιστής της μάχης της Βήσσανης


Τζαννής Αλιβιζάτος
Του Γεωργίου Μέντζου

Ο Τζαννής Αλιβιζάτος του Κοσμά γεννήθηκε στα Δαμολιανάτα της Κεφαλονιάς το 1899 και από μικρή ηλικία είχε την επιθυμία να καταταγεί στο στράτευμα. Έτσι παρότι μετά τις γυμνασιακές σπουδές του εισήλθε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το εγκατέλειψε για να καταταγεί το 1917 ως εθελοντής στο Στρατό της Εθνικής Άμυνας [1]. Μετά από εξάμηνο ονομάστηκε έφεδρος ανθυπολοχαγός και τραυματίστηκε στη μάχη του Σκρα με διαμπερές τραύμα δεξιού μηρού από θραύσμα οβίδας. 

Στη μάχη του Σκρα που διεξήχθη στις 16 και 17 Μαΐου 1918 βορειοανατολικά του όρους Πάικο στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έλαβαν μέρος υπό την ανώτερη εποπτεία του Γάλλου στρατηγού Adolphe Guillaumat (1863-1940) μια γαλλική ταξιαρχία και πέντε ελληνικά συντάγματα υπό τον αντιστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη (1859-1927). Σκοπός της επιχείρησης που στέφτηκε με πλήρη επιτυχία αν και με σημαντικές απώλειες ήταν ή εκδίωξη των Bουλγάρων από την οχυρή θέση Σκρα από την οποία οι Βούλγαροι παρενοχλούσαν τα συμμαχικά στρατεύματα δυτικά του Αξιού. Προτού αναρρώσει πλήρως επανήλθε στο Λόχο του και τοποθετήθηκε στο τμήμα στρατού κατοχής Κωνσταντινουπόλεως. Στη συνέχεια ως Υπολοχαγός τοποθετήθηκε στη Μεραρχία Αρχιπελάγους και πολέμησε σχεδόν σε όλες τις μάχες της εκστρατείας της Μικράς Ασίας όπου τραυματίστηκε τρεις φορές. 

Το 1924 προήχθη σε λοχαγό και μονιμοποιήθηκε. Φοίτησε στη Σχολή Εφαρμογής Πεζικού και κατόπιν στην Ακαδημία Πολέμου. Είναι άγνωστο πότε προήχθη σε ταγματάρχη. 

Παρασκευή 12 Οκτωβρίου 2018

H Mπύρω μολογάει: "τραγούδια του γάμου στη Βήσσανη Πωγωνίου"


Τά τραγούδια κι ο Χορός αποτελούν το κορύφωμα τής ομαδικής χαράς των ανθρώπων. Προ πάντων στα χωριά, πού ο κύκλος είναι πιο στενός και οι άνθρωποι συνδέονται πιο στενά (συγγενικά η φιλικά) από τα μικρά τους χρόνια. Στα χωριά δίνεται ή ευκαιρία να σμίξουν —να ανταμώσουν — πολλές φορές στους γάμους, στα βαφτίσια, στα πανηγύρια και στις ονομαστικές γιορτές κι' εκεί να εκδηλώνουν την ομαδική χαρά τους με το τραγούδι και το Χορό.

Τραγουδούν και χαίρουνται. Τραγούδια βγαλμένα από την ψυχή του Λαού. Τραγούδια, πού ομορφαίνουν τον άνθρωπο, πού στολίζουν την ψυχή του με ευγένεια και καλοσύνη. Τραγούδια, πού αποτελούν ύμνους προς το Θεό - Δημιουργό. Προς την όμορφη Φύση. Γεμάτα ενθουσιασμό, πίστη και παλληκαριά.

Αυτά αποτελούν τη μεγαλύτερη κληρονομιά του Έθνους μας, τής Φυλής μας. Με τα τραγούδια αυτά έζησαν οι Πρόγονοί μας " Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι "  όλα τα χρόνια της πικρής σκλαβιάς κι ανδρώθηκαν και γέμισαν την ψυχή τους με ψυχική δύναμη και υγεία —δύο πράγματα απαραίτητα για την κοινωνική ζωή— δυο σπάνιες αρετές του ανθρώπου, για να μας τα κληρονομήσουν αυτούσια, ζωντανά, αμόλυντα...
Ο Χορός και το Τραγούδι ανταμώνουν τούς ανθρώπους και τούς ενώνουν ψυχικά — άρρηκτα — άδελφικά..."


Νικόλαος Θ. Υφαντής
...//...

Του μουσικού-λαογράφου 
Παντελή Καβακόπουλου
(καθ' υπαγόρευση της Ερωφύλης Παπαζώτου 
ή όπως ήταν γνωστή με το όνομα Μπύρω, ετών 75)

Την επισκέφθηκα πέντε φορές στο σπίτι της, στους Αμπελόκηπους της Αθήνας όπου και ηχογράφησα ένα σεβαστό αριθμό τραγουδιών (πάνω από εκατό). Η πρώτη φορά ήταν στις 4 Φεβρουάριου 1978 και η πέμπτη, και τελευταία, στις 29 Μαρτίου του 1978.

Παλαιότερα, στη Βήσσανη της επαρχίας Πωγωνίου, του νομού Ιωαννίνων, οι γαμήλιες διαδικασίες άρχι­ζαν την ημέρα Πέμπτη, κατά την οποία οι γυναίκες, που ζύμωναν τα ψωμιά, τραγουδούσαν το τραγούδι: 


Ανέβαινε προζύμι 
κατέβαινε σκαφίδι 
κοράσια το ζυμώνουν 
με μάνα, με πατέρα, 
μ ’ αδέρφια, μ’ αξαδέρφια.

Δευτέρα 1 Οκτωβρίου 2018

Χορός, εθνοτικές ομάδες και συμβολική συγκρότηση της κοινότητας στο Πωγώνι της Ηπείρου

Οι Αρβανιτόβλαχες είναι ντυμένες πιο ανάλαφρα. Στις φορεσιές τους επικρατούν το βελούδο και το κέντημα με ψιλές πολύχρωμες χάντρες και μετάξι















Του Δρ. Ελευθέριου Π. Αλεξάκη

1. Η προβληματική

Ο χορός έχει μελετηθεί κυρίως από άποψη λαογραφική αποκομμένος από το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, όπου εντάσσεται και λειτουργεί. 
[2]
Η Κοινωνική Ανθρωπολογία εξάλλου στραμμένη στη μελέτη της κοινωνικής οργάνωσης έχει δείξει λίγο ενδιαφέρον, παρόλο που το θέμα έχει σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις. [3] Η Πολιτισμική Ανθρωπολογία, αντίθετα, μελέτησε το χορό, συγκεντρώνοντας περισσότερο το ενδιαφέρον της στη δομή και τη σημειολογία του. [4]
Στη μελέτη αυτή θα παρουσιάσω και θα επιχειρήσω να ερμηνεύσω από κοινωνικο-ανθρωπολογική σκοπιά το χορό που έγινε στο μεγάλο πανηγύρι του χωριού Βήσσανη Πωγωνίου στις 15 Αυγούστου, γιορτή της Κοίμησης της Παναγίας, το 1983. Με αφορμή την εκδήλωση αυτή θα προχωρήσω στην εξέταση βασικών ερωτημάτων σχετικών με την κοινότητα που οργανώνει το πανηγύρι και στη διατύπωση ορισμένων απόψεων για την κοινοτική συνείδηση των ανθρώπων που την αποτελούν.
Είναι πλέον διαπιστωμένο ότι οι κοινωνικές δομές δεν παρέχουν νοήματα ή μηνύματα. Αυτό το κάνουν τα σύμβολα. Για την κατανόηση επομένως της συλλογικής συνείδησης της κοινότητας είναι απαραίτητη η μελέτη των συμβόλων της και ένα τέτοιο σύμβολο είναι ο χορός [5] . Η ανάγκη της κοινότητας να εκφράσει την ταυτότητά της έχει ονομαστεί «εθνογνωμία» (Ethnognomony) ή «πολιτισμικός τοτεμισμός» (Cohen 1989: 109· Schwartz 1975: 106-131) και οδηγεί σε μια διαφορετική αντίληψη για την κοινωνία πέρα από τη γνωστή δομολειτουργική (Turner 1974: 119).