Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου 2016

Xριστουγεννιάτικα...


Της Βαγγελιώς Παΐσιου

Έρχονται σε λίγες μέρες Χριστούγεννα. Αυτές οι άγιες μέρες μας θυμίζουν πολλά από τα παιδικά μας χρόνια...

Πρώτα απ’ όλα, οι γλυκόλαλες καμπάνες του Άη Νικόλα μας που μας ξυπνούσαν να πάμε στην εκκλησία. Έπειτα ακούγαμε τον Πατέρα να ψέλνει “...η γέννησή σου Χριστέ ο Θεός ημών...” ολόκληρο και συνέχιζε “...η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει...” και εμείς προσπαθούσαμε να το μάθουμε.

Επηγαίναμε βέβαια, όλα τα παιδιά στην εκκλησία που ήταν πάρα πολύ ωραία, αλλά εμάς των παιδιών το μυαλό ήταν στις λαλαγγίτες, που από βραδύς τις είχαμε ζεματίσει με πετιμέζι και είχαμε ρίξει μπόλικα καρύδια. Φτιάχναμε άλλοτε δύο και άλλοτε τρία τεψιά. Τώρα όμως, αυτό το πατροπαράδοτο γλυκό που συμβολίζει τα σπάργανα του Χριστού, έσβησε για τους περισσότερους Βησσανιώτες. Έχω όμως την εντύπωση ότι πολλοί θα τις νοσταλγούνε τις τόσο ωραίες και τις τόσο εύγεστες λαλαγγίτες. 
Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν: αλεύρι, καρύδια και πετιμέζι ή ζάχαρη αν δεν υπήρχε πετιμέζι. Είχανε όμως κόπο να γίνουνε. Καίγαμε μια μαύρη πλάκα από την προηγούμενη μέρα στην φωτιά και αφού έκαιγε καλά, αρχίζαμε να ρίχνουμε τον χυλό. Αυτός γινότανε φύλλο πολύ νόστιμο. Για να φτιάξεις 15-20 φύλλα ήθελες πολλές ώρες.
[Αυτά Γιάννη Στούπη δεν τα γράφω να τα μάθεις εσύ, αυτά εσύ τα ξέρεις. Τα γράφω για να τα διαβάζει η νεολαία μας να μαθαίνουν τα γλυκά που τρώγανε οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους...]

Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2016

Η Σχολή Αρρένων Βησσάνης


Το αρρεναγωγείο Βησσάνης όπως είναι σήμερα

Την 15 Οκτωβρίου 1892 εν τη κωμοπόλει Βησσάνη της επαρχίας Πωγωνίου ετελέσθησαν τα εγκαίνια της νεοδμήτου σχολής αρρένων.
Της τελετής προΐσταντο, εν μέσω της συρροής των κατοίκων, ο πανοσιολογιότατος αρχιμανδρίτης Νικόδημος μετά πάντων των ιερέων ιεροφορεμένων.
Μετά δε το πέρας αυτής  κατάλληλον τη περιστάσει, λόγον απήγγειλεν ο εκ των διδασκάλων κ. Ευστάθιος Παγούνης. Η ανέγερση της περικαλλεστάτης σχολής τιμά τους ΒΗΣΣΑΝIΩΤΑΣ, οίτινες μη έχοντες πάγια εισοδήματα, ούτε μεγάλόπλουτον δωρητήν, δια κοινής συνεισφοράς συντηρούσιν αξιοπρπεώς τα σχολεία αυτών, ενώ δυστυχώς άλλαι κοινότητες καίτοι έχουσαι, δεν δύνανται να συγκριθώσι προς την κωμόπολιν ταύτην, διότι φατριαστικόν πνεύμα και ιδιοτέλεια εισεχώρησεν μεταξύ αυτών...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ» 
τεύχος: 9/13-11-1892

Σάββατο 24 Δεκεμβρίου 2016

Χριστουγεννιάτικη λαϊκή παράδοση στο Πωγώνι


Του Σωκράτη Οικονόμου

Λαϊκή παράδοση ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων στο Γεροπλάτανο Πωγωνίου

Με την παρούσα εργασία, επιχειρείται μια καταγραφή των ηθών και εθίμων στο χωριό ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΟΣ, αλλά και την ευρύτερη γύρω ακριτική περιοχή του Πωγωνίου, παρ’ ότι με τη νέα διοικητική διαίρεση το χωριό Γεροπλάτανος, διοικητικώς δεν ανήκει πλέον στην Επαρχία Πωγωνίου αλλά στην επαρχία Δωδώνης Ιωαννίνων.

Είναι εν τούτοις ακόμη γνωστό, ότι στην Αρχιεπισκοπή Πωγωνιανής παλαιότερα, πλην του Γεροπλατάνου (Αληζώτ Τσοφλίκι), ανήκαν και τα χωριά Μαυροβούνι, Μεσοβούνι, Άγιος Μηνάς, Αρτσίστα (Αρίστη), Τσερβάρι (Ελαφότοπος), Άνω Ραβένια, Κάτω Ραβένια, Δολιανά και Μόσιορη, τα οποία από τις αρχές του 19ου αιώνα ανήκαν πλέον στην Ομοσπονδία Ζαγορίου για λόγους ασφαλείας (βλ. I. Λαμπρίδη Ηπειρωτικά Μελετήματα, Ε.Η.Μ. "Ο Γεροπλάτανος" 1971)

Κάθε χωριό λοιπόν έχει τα δικά του ήθη και έθιμα κατά το γνωστό «Κάθε χώρα και ζακόνι (ζακόνι= Τούρκικη λέξη, συνήθεια, έθιμο) κάθε μαχαλάς και τάξη», τα οποία ήθη και έθιμα έχουν ομοιότητες και παραλλαγές που αγκαλιάζουν και την ευρύτερη περιοχή.
Τα ήθη και τα έθιμα απ’ τα παλιά αποτελούν ζωντανή μαρτυρία για τη γεωγραφική και εθνική ενότητα της περιοχής. Είναι θρησκευτικές δοξασίες ανάμεικτες με δεισιδαιμονίες, μαντείες και μαγείες, τις οποίες ο Χριστιανισμός στάθηκε ανίσχυρος να τις εξαλείψει εντελώς, όμως έγινε ένας συνδυασμός της αρχαίας παράδοσης με τη Χριστιανική πίστη και παράδοση.

Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2016

Διαβάστε το νέο φύλλο της εφημερίδας μας

Η Παναγιά μας...

Ενα απο τα πολλά καλλιτεχνικά δημιουργήματα του ταλαντούχου συγωχωριανού μας Τηλέμαχου Μαυρομάτη...("Η Παναγιά μας"-λάδι σε μουσαμά-Δεκαετία 60).



[ΣΗΜΕΙΩΣΗ:Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά του Αλκη Κούρεντα-εγγονού του Τηλ. Μαυρομάτη-ψηφιακή επεξεργασία δική μου]

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Χ.Κ.

Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016

Τα πανηγύρια...


Toυ Παντελή Αρμπυρου

>>>Στις 24-6-95 επήγαμε στο Πανηγύρι του Βομπλού ή Σταυροδρόμι, γενέθλιο Ιωάννου Προδρόμου στη Μονή στο δάσος της Μπούνας με το Λία, τον Κώτσο Μπάμπα και τον Σωτήρη Κόττη.

Πολύς κόσμος από τα γύρω χωριά, ήταν και ο Πανταζής ο οδοντίατρος από το Τεριάχι γαμπρός με τη χωριανή μας του Γκουτζαμάνη, ο οποίος δεν τα κατάφερε να χορέψει εφέτος, μέχρι πέρυσι τα κατάφερνε γιατί είναι 86 ετών!!! Ήταν εκεί και ο νέος Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης κ.κ. Ανδρέας Τρεμπέλας μαζί με τον Παπαφάνη, τον Χριστόδουλο Δελβινακίου κι έναν άλλο. 

Βομπλό ή Σταυροδρόμι Πωγωνίου
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας εβγήκε στο προαύλιο κηρύττοντας τον Θείο Λόγο. Στο τέλος εκάθησεν πίνοντας τον καφέ του, έπειτα άρχισε να λέγει:
“Εγώ δεν άλλαξα τίποτε που έγινα Δεσπότης, μόνο την πατερίτσα έχω παραπάνω, κατά τα άλλα, θα είμαι ο ίδιος όπως πρώτα” και τον χειροκροτήσαμε που δεν τον κατέλαβε η υπεροψία και η αλαζονία όπως άλλους, αλλά στάθηκε απλός όπως πρώτα. Εσηκώθηκε έπειτα και μας εμοίρασε ιδιοχείρως την εικόνα του Αγίου Ιωάννου, τόσο πολύ απλός Δεσπότης, τον εγνωρίζαμε και από Αρχιμανδρίτη που εγύριζε όλα τα χωριά ο καημένος κηρύττοντας τον Θείο Λόγο και τον είχαμε αγαπήσει. Μακάρι να μοιάσει στον αείμνηστο Σεβαστιανό που τον είχε προτείνει για Δεσπότη. Μετά έφυγε χωρίς να φάγει. 

Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου 2016

Η Βήσσανη ως τσιφλίκι και η εξαγορά της...

Αποκρηές του 1898 στο χοροστάσι της Βήσσανης

Η τσιφλικοποίησις τής Βήσσανης. - Έξαναγκασμός των κατοίκων πρός υπογραφήν πωλητηρίου εγγράφου του χωρίου των πρός τον Αλή πασά.  -Νομιμοποίησις της αυθαιρεσίας του υπό του Σουλτάνου και εν συνεχεία  της Ελληνικής κυβερνήσεως...

Ή Βήσσανη φαίνεται πώς κατώρθωσε νά διατηρηθεί στήν κατηγορία του ελεύθερου χωρίου (κεφαλοχώρι) μέχρι των χρόνων του Άλή πασά. Κάποτε όμως—κατά ποιά χρονολογία άκριβώς δέν είναι γνωστό—περνώντας ο πασάς άπο τή Βήσσανη, φιλοξενήθηκε ηγεμονικά άπο τούς κατοίκους της και έφυγε κατευχαριστημένος στά Γιάννινα. 

Ύστερα άπο λίγο καιρό δε, προσκάλεσε εκεί τούς προύχοντες της γιά νά τούς ανταποδώσει τή φιλοξενία μ’ ένα γεύμα στό Νησί. Όταν ήλθαν οι Βησσανιώτες στά Γιάννινα κι’ έμαθαν το σκοπό τής προσκλήσεώς τους χάρηκαν υπερβολικά γιά τήν τιμή πού τούς έκαναν και ακολούθησαν τον πασά στήν προκυμαία, όπου ήταν αγκυροβολημένη ή ήγεμονική του λέμβος. Μπήκαν όλοι μέσα σ’ αυτή κι’ όταν προχώρησαν κι’ εφθασαν στο μέσον τής λίμνης, ο τύρραννος έβγαλε ένα έγγραφο άπο τή τσέπη του και τείνοντάς το προς τούς Βησσανιώτες τούς είπε «υπογράψτε». Όταν αυτοί είδαν, οτι το έγγραφο εκείνο ήταν παραχωρητήριο τού χωριού τους προς αυτόν, άρνήθηκαν νά το υπογράψουν. 
Τότε τούς έριξαν στή λίμνη οί δήμιοι πού τον συνώδευαν και τούς ανέσυραν μισοπεθαμένους όταν μπροστά στο βέβαιο θάνατό τους, δήλωσαν με νοήματα πώς εδέχοντο νά το υπογράψουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο ή Βήσσανη έπι Άλή πασά έγινε κτήμα του, τσιφλίκι του....

Μετά την ήττα και τον αποκεφαλισμό του σατράπου, πιθανώς γιά μιά περίοδο, άπεκατεστάθη ή Βησσανη. ως κεφαλοχώρι, πριν ακόμα ή τουρκική κυβέρνησις οίκειοποιηθεί τά λεγόμενα τσιφλίκια του Άλή πασά. Τήν κατάστασι αυτή όμως ανέτρεψε ισχύων τουρκαλβανός τής περιοχής, έν τώ μεταξύ, κι’ έτσι έπανήλθε και πάλι στήν κατηγορία τών τσιφλικιού ώς έξης : 

Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2016

To νέο Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητας


Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητας όπως προέκυψε από την εκλογική διαδικασία  της 27ης και 30ής Νοεμβρίου 2016 και συγκροτήθηκε σε σώμα την 7η Δεκεμβρίου 2016, έχει ως εξής:
     

1.  Άρμπιρος Γρηγόριος - Πρόεδρος
2.  Στούπης Ιωάννης - Αντιπρόεδρος  

3. Βασιλοπούλου – Παπαγεωργίου Όλγα - Γενική Γραμματέας
4. Κασιάνη - Θεοδωράκη Αγαθή - Ειδική Γραμματέας
 5.  Βλαχιώτης Γεώργιος-Ταμίας          

 Μέλη:

 6.   Βαλαβάνη Ελευθερία [1]
 7.  Βέτσα – Πατσού Ουρανία [1]
 8.  Γκάγκας Δημήτριος [2]
 9.   Καραδήμα Ζωή [1]
10.  Κασιόλας Ευθύμιος [2]        
11.  Παπαγεωργίου – Κώτσου Χάρις [1]
12.  Ρούκα Ελένη [1]

Για την Εξελεγκτική  Επιτροπή 

1.  Βλαχιώτης Νικόλαος
2.  Δάλμας Ελευθέριος
3.  Φρίγκας Νικόλαος
………………………………………………………………………………..
[1] Υπεύθυνες: Νεολαίας, γυναικείων θεμάτων, φορεσιών
      εκδηλώσεων και επιμέλεια «Μάνας»
[2]  Υπεύθυνοι επιμέλειας εφημερίδας

Στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο ευχόμαστε "Καλή επιτυχία στο έργο τους" και προτρέπουμε όλους να σταθούν δίπλα τους αρωγοί για το καλό της πολυαγαπημένης μας Βήσσανης. 

Τρίτη 6 Δεκεμβρίου 2016

O Αη Νικόλας μας...

Αγιος Νικόλαος: Ή κεντρική εκκλησία της Βήσσανης 


Η κεντρική εκκκλησία τής Βήσσανης πού σήμερα τιμαται έπ’ όνόματι τουΑγίου Νικολάου, μέχρι τής εποχής του 'Αγίου Κοσμά έτιμάτο ως Κοίμησις τής Θεοτόκου. Γι’ αυτόν το λόγο εξακολουθεί νά πανηγυρίζει μέχρι σήμερα τήν 15ην Αύγουστου εορτήν τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, ενώ προστάτης του χωριού είναι ό ’Αγ. Νικόλαος. 'Ο Κοσμάς συνέστησε τό χτίσιμο μεγαλυτέρας έκκλησίας, πού τότε ήταν μικρή, πρός τιμήν του 'Αγ. Νικολάου, πού είναι προστάτης των ξενητεμένων, γιά νά σάς «φυλάει τούς ξενητεμένους» όπως είπε στους Βησσανιώτες. Έτσι κατεδαφίσθη ή παληά μικρή καί γίνηκε ή σημερινή μεγάλη, κατά τή θεμελίωσί της δέ σφάχτηκαν δυο μοσχάρια. Δέν σώζεται όμως τίποτε από τήν παληά μικρή πρός τιμήν τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου. Γι’ αύτό καί οί επιγραφές καί Ενθυμίσεις πού ακολουθούν άναφέρονται στή μετέπειτα ,δηλ. τή σημερινή Εκκλησία. 


’Άποψις τής κεντρικής έκκλησίας "Αγιος Νικόλαος Βησσάνης. Έμπροσθεν είναι τό «χαγιάτι» μέ τούς δώδεκα θόλους (καμάρες) πού συμβολίζουν τους 12 Αποστόλους. Εις τό άκρο άριστερό όπου τελειώνει τό χαγιάτι υπήρχε μικρό διαμέρισμα πού χρησίμευε ώς άσυλο των διερχομένων χριστιανών αστέγων. Παραπλεύρως, το κωδωνοστάσι.


Συνεπώς δεν ξέρομε ακριβώς πότε πρωτοχτίστηκε έκκλησία στή Βήσσανη. Στο υπέρθυρο της κυρίας εισόδου της όμως υπάρχει σέ πλάκα εντοιχισμένη ή έξης επιγραφή άνοικοδομήσεως μέ κεφαλαία βυζαντινά γράμματα: 

Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2016

Kαλό χειμώνα...

5 "χιονισμένες"φωτογραφίες απο το πολυαγαπημένο μας χωριό τη Βήσσανη. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στις 27 Δεκεμβρίου 2008 απο τον Γρηγόρη Αρμπιρο. Η ψηφιακή επεξεργασία δική μου...Σε αρκετά καλή ανάλυση ...να τις χαρείτε...

ΚΑΛΟ ΧΕΙΜΩΝΑ!!!



Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

Ο Μπάρμπα Γεώργης Μέντζος o Καφετζής...


Toυ Παντελή Αρμπυρου

Σήμερα θα σας διηγηθώ για έναν άλλο χωριανό μας εξ’ ίσου σημαντικό, ο οποίος επέρασε από το Βησσανιώτικο στερέωμα και έλαμψε σαν άλλος διάττοντας αστέρας. Αυτός ήταν ο Μπαρμπαγεώργης ο Μέντζος. 

Εγώ τότε πρέπει να ήμουν 5-6-7 ετών και τον ενθυμούμαι που έκανε τον καφετζή στο κεντρικό καφενείο της κοινότητας με τον πλάτανο που τότε ήταν διώροφο. Τότε επάνω πήγαιναν οι νέοι με τα μπαστούνια, όπως συνηθίζονταν τότε και κάτω οι γερόντοι. Έξω δε στην ταμπέλα έγραφε ΚΑΦΕΝΕΙΟ “Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ”

'Ανδρας ψηλός και ωραίος ο μακαρίτης. Το σπίτι του ήταν δίπλα στο δικό μας, διώροφο με μπαλκόνια και στέρνα από μισό με τον αδελφό του τον Γιάννη τον Μέντζο που είχε παιδί τον Γ. Μέντζο, Πρόεδρο των Αρτοποιών Ελλάδος, δοξάζοντας τη Βήσσανη ή στο φούρνο του που είχε στο Ταχυδρομείο και έτρωγαν τόσα Βησσανιωτάκια ψωμί... Είχαν και καλό αμπέλι στο μεσαίο Αγιάννη με κίσμα που έβγαζε πολλά σταφύλια. Εγέμιζαν τα βαένια κρασί που είχαν στις Μπίμτσες στα κατώγια και ρακί, και τα ξόδευε ο Μπαρμπαγεώργης όλα στο καφενείο. Εκεί διατηρούσαν τα τυργιά, τα τουρσιά, τα γλυκά και τα κρέατα γιατί ήταν σαν ψυγείο. Γυναίκα του είχε τη Νούνα όπως τη λέγαμε όλοι γιατί μας εβάπτιζε όλους, την Κωστάντω του Γκοντέ, όπως έλεγαν τότε τους Κόντηδες, αδελφή του Αχιλλέα Κόντη και επειδή δεν έκαναν παιδιά, υιοθέτησαν την Όλγα, κόρη του Αχιλλέα Κόντη του αδελφού της. Πολύ καλός κόσμος.

51 χρόνια!!!