ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΗΡΩΟΥ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΒΗΣΣΑΝΗ 15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1961

15 Αυγουστου 1961.Μετά απο συντονισμένες προσπάθειες της Αδελφότητος Βησσανιωτών γίνονται τα αποκαλυπτήρια του ηρώου των πεσόντων υπερ Πατρίδος, στην κεντρική πλατεία της Βήσσανης. Το βίντεο που ακολουθεί, μοναδικό τεκμήριο της πραγματικά εντυπωσιακής εκδήλωσης της ημέρας εκείνης, προέκυψε απο δύο ολιγόλεπτα κινηματογραφικά αποσπάσματα που περιέχονται στα "ΕΠΙΚΑΙΡΑ" και που τα ανακάλυψα στο ΕΘΝΙΚΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ.[Μονταζ και ψηφιακή επεξεργασια Χ.Κ.]

Η ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΒΗΣΣΑΝΗΣ 15-16 Αυγούστου 1930

15Αυγουστος στη Βήσσανη (δεκαετια του 50)

ΒΗΣΣΑΝΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1930:

Εφέτος μετ εξαιρετικής μεγαλοπρεπείας και όλως ασυνήθους κοσμοσυρροής εωρτάσθη το διήμερον πανηγύρι τής Παναγιάς.

Από της προηγουμένης ημέρας ήρχισαν να συρρέωσι εκ των περιχώρων πλείστοι πανηγυρισταί, αλλά η συρροή του κόσμου υπήρξε μεγάλη  κατά την επομένην ήμέραν τήν ήμέραν τής πανηγύρεως. Απο  πολύ πρωί μια εξαιρετική κίνησις εις τας τάξεις των επισκεπτών. Εφέτος μάλιστα, που το χωριό  μας απέκτησε και  την συγκοινωνίαν του η κοσμοσυρροή υπήρξε ανωτέρα των προηγουμένων ετών—από πολύ πρωΐ βλέπεις νά έρχανται τα αυτοκίνητα μέ τούς υψηλούς μας ξένους ή κεντρική πλατεία  της Βησσάνης κατά  τάς δύο αυτάς ιστορικάς ήμέρας του γλεντιού μετεβλήθη εις  πλατείαν Ομονοίας είναι η ώρα 8 και όλος ο κόσμος  μεταβαίνει να έκκλησιασθή εις την κεντρικήν εκκλησίαν «Αγιος Νικόλαος».

Η ιερά ακολουθία διεξάγεται μετα πλείστης επιβλητικότητος υπό του αρχιμανδρίτου Νικοδήμου και υπό καλλιφώνων ψαλτών κ κ. Χριστοφόρου Στούπη και Στεφάνου Γούναρη. Μετά τήν θείαν λειτουργίαν κατα το επικρατούν έθιμον όλοι οι  νέοι μέ τους φιλοξενουμένους μας, παρέες παρέες μετά τών μουσικών οργάνων. Επακολουθούν επισκέψεις εις τους εορτάζοντες Παναγιώτηδες. Επισκεπτόμεθα τον αγαπητόν Παναγιώτην Τζιατζιάνην, Παναγιώτην Ιλλαρίδην και τον αφιχθέντα χάριν τής Πανηγύρεως  Κώοτα Μέντζον καί πλείστους άλλους μέχρι της 1 μ,μ. οπότε  απεσύρθημεν πάντες νά γευματίσωμεν μετα των ξένων πανηγυριστών.

Τα Φραστανά και η Βήσσανη: Πολύπλευροι και μακροχρόνιοι δεσμοί...

Γ.Τριαντάφυλλος-Δ. Τζόβας-Σ. Ζωΐδης-Α. Καρανίκας

Οι δεσμοί της Κάτω Μερόπης (Φραστανά) με τη Βήσσανη έχουν βαθιές ρίζες. Στα βυζαντινά χρόνια η συνοριακή γραμμή εκτεινόταν πέρα από το Γορμό στις πεδινές εκτάσεις που ανήκαν στην Κάτω Μερόπη, όταν το χωριό βρισκόταν κοντά στην παραποτάμια ζώνη. Αυτό συνέβαινε, γιατί τότε ο πρωταρχικές οικισμός της Βήσσανης βρισκόταν γύρω από τη βυζαντινή μονή της και ήταν μικρός. Αργότερα στην περίοδο της τουρκοκρατίας και ύστερα από ειρηνικές διαβουλεύσεις και αγοραπωλησίες αγροτικών τεμαχίων τελικό συνοριακή γραμμή οριστική έγινε ο ρους του Γορμού. Ήδη τα Φραστανά βρίσκονταν ψηλότερα, στη σημερινή θέση.

Στη δικαστική διένεξη της Βήσσανης με το Δελβινάκι για τα σύνορα στις Λακκιές οι Φραστανίτες τάχθηκαν με τη Βήσσανη. Δυο φορές, το 1845 και το 1870, πήγαν μάρτυρες υπεράσπισης. Στην επίσημη απόφαση του 1870, με την οποία δικαιώθηκε η Βήσσανη, αναφέρονται τέσσερις Φραστανίτες μάρτυρες: ο Χρήστος Καλλιαρέκος, τέως μέλος του συμβουλίου υποδιοίκησης Πωγωνίου, ο Β. Αναγνώστου, ο Γ. Βλάχος και ο Ιωάννης Μίχος. Με την ίδια απόφαση επιβεβαιώθηκε ότι το σύνορο Βήσσανης - Φραστανών είναι ο λάκκος Λαμπάνιτσα (δηλ. ο Γορμός).

Ο ΓΙΩΤΗΣ ΝΤΑΛΛΟΣ (Το δράμα ενός καλλιτέχνη)...

Όταν καμιά φορά φέρνω στο νου μου τον παλιό κλαρινίστα Γιώτη Ντάλλο, δεν ξέρω τι’ναι κείνο που μου δίνει δύναμη, να φωτίσω τη ζωή και το δράμα του άτυχου καλλιτέχνη. Στ’ αυτιά μου έρχεται ο απόηχος απ’ τις μουσικές του νότες, αλλά κι απ’ τις λαχτάρες απ’ το πονεμένο χοχλαστήρι της ψυχής του...

Πέρασαν τέσσερες δεκαετίες απ’ τη γνωριμία μας και πολλές φορές λέω πως μου ξεθώριασαν οι μνήμες. Το χωνευτήρι της απώλειας απ’ το καταστροφικό έργο του μεγάλου χρόνου που διάβηκε, μπορεί να μου δυσκολέψει την προσπάθεια. Δυνατά όμως νιώθω πως δεν τα κατάφερε να μου στροβιλίσει τις θύμησες, σαν ο αγέρας τα κίτρινα φύλλα του φθινοπώρου.

Δεν άντεξα. Έβαλα σε τάξη ό,τι άκουσα, ό,τι είδα, ό,τι μολογούσαν και μολογιέται και θιασώτης εγώ του γραφτού λόγου, όταν μάλιστα οι ήρωές του είναι υπαρκατά πρόσωπα, το αποτόλμησα και παρουσιάζω τη ζωή, τη δράση, αλλά και το δράμα του παλιού κλαριτζή.

Στο ημιόμορφο κεφαλοχώρι Τσαραπλανά του Πωγωνιού γεννήθηκε ο Γιώτη Ντάλλος. Οι γονέοι του τον κουνάρησαν μέσα στη στερημένη τους ζωή. Άσημοι άνθρωποι, δεν είχαν ούτε τα πιο απαραίτητα. Σε ξεθωριασμένα κουρέλια, φασκιωμένος σε μια μισοσπασμένη σαρμανίτσα, έκλαιγε με τις ώρες όσο να τελειώσει η μάνα του τα «χουσμέτια» και να τον νταντέψει, να τον μπουκώσει με κουρκούτι μπομποτίσιο. Μεγάλωσε στα λίγα, στα φτωχά, στα μικρά, στα ελάχιστα της φαμίλιας του...

Ο Σπυρίδων, ο Παπαχαρίσης και οι Βησσανιώτες...διαπραγματευτές!

8 ΙΟΥΛΙΟΥ 1887-Ενδεικτικον β γυμνασιου του Δημ. Παπαχαρίση απο την Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων

Τό πείσμα του Δεσπότη....***

Είναι γνωστό τό πείσμα του θρυλικού μας Δεσπότη Σπυρ. Βλάχου, γιά τό όποιο κυρίως τόν κατηγορούν οί έχθροί του καί πού σέ πολλές περιπτώσεις γένονταν άφορμή άντιπαθειών άλλά καί μίσους άκόμα έναντίον του. Μερικοί πού τόν γνώρισαν σέ προχωρημένη ήλικία, τό χαρακτηρίζουν ώς γεροντικό πείσμα. "Οπως όμως άποδεικνυεται καί άπό τά κατωτέρω, πρόκειται μάλλον περί παθολογικού πείσματος. Γιατί τά άναφερόμενα έντοπίζονται στά μέσα του έτους 1911, οπότε ό Σπυρίδων ήταν πολύ νέος άκόμα. Τά άφηγείται δέ, ό ήδη θαλερός γέρων βησσανιώτης Κωνσ. Άναστασιάδης, άπόδημος τώρα στή Θεσσαλονίκη καί τότε μέλος τής Εκκλησιαστικής Επιτροπής Βησσάνης μέ τήν ιδιότητα τοϋ γραμματέως της, προύχων βησσανιώτης, πού ύπήρξε καί ή μοναδική άφορμή τής όργής του Δεσπότη πρός τήν έν λόγω έπιτροπή. [1]

.......//......

Κατά τά μέσα Ιουλίου του 1911, πριν τελειώσουν οί έξετάσεις τών σχολείων, ή Εκκλησιαστική Έπιτροπή Βησσάνης πού άτιοτελούσε καί τή Σχολική της Έφορία, ελαβε μιά έπιστολή άπό τόν Σπυρίδωνα διά τής όποίας συνιστούσε νά μή άνανεωθεί τό συμβόλαιο τών δασκάλων πριν συνεννοηθούμε σχετικώς μέ τήν προϊσταμένη μας Μητρόπολη.

Επειδή ξέραμε, ότι ό δεσπότης ήθελε νά μάς πάρει τόν καλλίερό μας δάσκαλο Δημ. Παπαχαρίση**** άπό τό Μεσοβούνι καί νά τόν στείλει στήν Πυρσόγιανη, στήν άκρόπολι του έλληνισμού όπως τή χαρακτήριζε, συγκαλώ άμέσως τήν Έπιτροπή καί προτείνω νά προβούμε άμέσως στήν άνανέωσι τών συμβολαίων τών δασκάλων γιά τό έπόμενο έτος. Κι αυτό, γιατί όπως ήμαστε τόσο άπησχολημένοι μέ τά γεωμοροδέκατα πού είχαμε άγοράσει τή χρονιά έκείνη, δέν μπορούσαμε νά ξετρεχόμαστε γιά νά βρούμε καινούργιους δασκάλους. Νά πούμε δέ στόν δεσπότη, ότι ή δ)γή του ήλθε άργά άφού έμείς είχαμε κάμει τήν άνανέωσι καί οτι δέν μάς ήταν εύκολο νά τήν άκυρώσωμε έκ τών υστέρων. Νά τόν φέρωμε δηλ. πρό τετελεσμένου γεγονότος.

Η περιστερότρυπα...

Του Παντελή Αρμπυρου

Ποιος από τους χωριανούς μας δεν έχει ακουστά για την περιστερότρυπα, που είναι στο Κουτσόκρανο στις λακκιές. Που αρχί­ζουν απ’ το Δολό και τελειώνουν στο Χάνι Δελβινάκι. Είναι δε κα­τάφυτες από δένδρα λογής λογιών νομίζοντας ότι ευρίσκεσαι σε παρ­θένα δάση των τροπικών χωρών. Εγώ χαίρομαι να τις περπατώ 7 - 8 φορές το χρόνο, τόσο όμορφες είναι... Δεν τις χορταίνω σαν ορει­βάτης πλέον όχι σαν κυνηγός. Γιατί τα κυνήγια τά ’φαγε η ρό­δα από το ’62 που εβγήκαν έξω δεν άφησαν τίποτε, ως και τις τσάμπες σαν η λάλα. Το δε υψη­λότερο σημείο εις το μέσον είναι 1.311 μ. ύψος, τόσα γράφει ο χάρτης του Λία στο καφενείο, με πε­λώρια κρεμάσματα όπου φύονται και γραβλιές όπως στην Νεμέρτσικα και δεν ωριμάζουν, ονομάζε­ται δε κουτσνίδα. Έτσι είναι και το βουνό στους Παξούς ακριβώς ίσια με της λάκκας καθώς και το μέγεθος του νησιού. Το κοίταγα από το βαποράκι που μας πηγαί­νει εκεί από την Πάργα σε 1 1)2 ώρα με τα 10 χωριά από 5-8 σπίτια για την περισυλογή της εληάς που είναι γεμάτο.

Η περιστεράτρυπα που λέτε εί­ναι σε μια λακκιά μικρή δίπλα α­πό τη μεγάλη λακκιά του Μη- τρούση του δασκάλου μας, όπου οι Δελβινακιώτες έφτιαξαν τη λούτσα πριν 30 χρόνια με επιβλέποντα μηχανικό το Τζατζάκη και δεν κρατά νερό, ετρύπησε. Δί­πλα από τη λακκιά αυτή, λοιπόν, είναι η περιστερότρυπα, έχει ά­νοιγμα ίσα με ένα αλώνι, βάθος δε άγνωστο αφού ρίχνουμε πέτρα  και κάνει πόσην ώρα κρακ - κρουκ ώσπου να φθάσει στον πάτο.

ΨΆΡΕΜΑ ΣΤΟ ΓΟΡΜΟ...Γ. ΠΑΝΤΑΖΙΔΗΣ-1905

Ενας Βησσανιώτης Αρχηγός Κούρδος!!!...

Πολυταξιδεμένοι οι Βησσνιώτες τα χρόνια πριν την απελευθέρωση αλλά και λίγο μετά. Κωνσταντινούπολη, διάφορες Μακεδονικές πόλεις, η Βλαχιά (Παραδουνάβιες χώρες),αλλά και η ¨Αραπιά" η Αίγυπτος δηλαδή ήταν οι πιο προσφιλείς προορισμοί τους...Οι περισσότεροι "επρόκοβαν" στα ξένα αποκτούσαν  αξιόλογες περιουσίες μέρος των οποίων διέθεταν και για αγαθοεργούς σκοπούς στην γενέτειρά τους...  Πάντα όμως  είχαν στο μυαλό τους την ιδέα να ξαναγυρίσουν...Ελάχιστοι ήταν εκείνοι "που χάθηκαν στα ξένα"!!!

Το παρακάτω κείμενο το βρήκα  δημοσιευμένο στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" του Χρ. Χριστοβασίλη...30 Ιανουαρίου 1933...Σας το μεταφέρω...(διατήρησα την ορθογραφία του γράφοντος).

Χρ. Δάλλα (ιατρού-συγγραφέως)*

Πλειστάκις, κατά τον πολυκύμαντόν μου βίον, συνέπεσε να ευρεθώ προ συμπτώσεων και συναντήσεων τελείως απροόπτων, προκαλουσών έκπληξιν, και ών η ανάμνησις, σήμερον ακόμη, μοι προκαλεί συγκίνησιν. Μέσα από τας πολλάς εκλέγω, χάριν της «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» δύο-τρείς, αίτινες ταύτην την στιγμήν διέρχονται της μνήμης μου και δεν διστάζω να τας περιγράψω, τόσον δια το απρόοπτον αυτών, όσον και δια τας συνθήκας της ψυχικής καταπτώσεως, καθ άς και το ελάχιστον γεγονός ιδιαιτέρως προκαλεί ισχυράς της ψυχής δονήσεις.

Εν των γεγονότων τούτων συνέβει εις Νουσεϊμπίν, την Νίσεβιν των Βυζαντινών, όπου ο στρατηγός Ηράκλειος, έξαρχος της Αφρικής και πατήρ του μετέπειτα αυτοκράτορος Ηρακλείου, ήρατο κατά το 589 μ. χ. έτος, περιφανή κατά των Περσών νίκην, ήδη δε τελικόν σταθμόν του περιωνύμου Σιδηροδρόμου της Βαγδάτης και όπου εφθάσαμεν μετά μηνών πεζοπορίαν, ανα τα όρη και τας κοιλάδας των Περσοτουρκικών μεθορίων, κατά την εκ Περσίας κάθοδον του πρώτου Νοσοκομείου της 6ης Τουρκικής Στρατιάς, ούτινος απετέλουν μέλος. 

Είχον πλέον απελπισθεί, μετά τριετή εις τα άξενα εκείνα μέρη διαμονήν, ότι θα ίδω ποτέ κόσμον πολιτισμένον, ότι θα δυνηθώ να συναντήσω και ασπασθώ συγγενείς και φίλους οίτινες πλέον εις την φαντασίαν μου προσελάμβανον την μορφήν όντων άλλου τινός κόσμου, επί άλλου πλανήτου ευρισκομένων! 

...και "ἑπι τη ωραιοτητι των γυναικών της"!!!

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Χ.Κ.

Πωγωνήσιες γεύσεις: Λαχανομπούρεκο και Μπατσαριά...

Δολιώτικες συνταγές κληρονομιά της Λεύκως...

Διά χειρος Ντίνας Κουτσομπίνα

►ΛΑΧΑΝΟΜΠΟΥΡΕΚΟ

6 χειροποίητα φύλλα: 2 κάτω -2 ανάμεσα- 2 επάνω.

1 κ. χόρτα: 

2 χεριές λάπατα άγρια και ήμερα. 

Μια χεριά σπανάκι, 

μια σεύκολα 

μια τσοκνίδες τις κορφές 

μια σέγκουνους 

μια ψωλία 

μια βρακανίδες 

μια μαχαίρια

1-2 χεριές μαντανόζια

1 ματσάκι μαϊδανό 

1 άνηθο 

1 δυόσμο 

1 ξερό κρεμμύδι

1 χεριά καύγες 

2-3 φρ. κρεμμυδάκια 

1 πράσο 

Ολα τούτα ψιλοκομμένα και χειροτριμένα με λίγο αλάτι.

1 φλυτζάνι λάδι στα χόρτα και για τα φύλλα. Όταν δεν είναι νηστίσιμη βάζουμε και μια φέτα γιδοτύρι.