Τετάρτη 30 Ιουνίου 2021

Πωγωνήσια μολογήματα: " Η χαρά και η λύπη, έρθαν αντάμα"...

Του Κωνσταντίνου Χρ. Κωστούλα

Το 1925 φτιάχναμε τη στέρνα του σπιτιού για να σταματήσει η τυραγνία να κουβαλάμε νερό από το Λάκκο. Το καλοκαίρι του 1927 την τελείωσε ο μάστορας ο Μαρτσέκης, που ήταν ειδικός στις στέρνες. Τότε παραγγείλαμε τα λούκια σ’ έναν εβραίο* ντενεκτζή*, τον Γιοσέφ, στη Βοστίνα που γύριζε στα χωριά και έκανε και εμπόριο. Θέλαμε νάναι έτοιμα το χινόπωρο που άρχιζαν τα πρωτοβρόχια να μαζέψουμε νερό και να την πλύνουμε. Μια μέρα που είχε έρθει ο Γιοσέφ ο εβραίος στο Δολό και μάζευε τομάρια έρχεται στο σπίτι και λέει της μάνας:

« Κωστάντω, να μου δώσεις το άλογο να πάω τα τομάρια στη Βοστίνα και να στο γυρίσω να σου φέρω και τα λούκια».

Η μάνα μου συμφώνησε και ο εβραίος πήρε το άλογο και το φόρτωσε με τα τομάρια που είχε μαζέψει από το χωριό. Τα τομάρια που φόρτωσε ήταν άλλα μεγάλα, άλλα μικρά, άλλα με το κεφάλι και τ’ αφτιά μπροστά κι άλλα πίσω. Καθώς δεν ήξερε κι από ζώα το κακοφόρτωσε το άλογο. Ξεκίνησε από το χωριό με το άλογο φορτωμένο και κατέβηκε στο Λάκκο για να περάσει αντίπερα στη Βοστίνα. Το γιοφύρι ήταν τότε καινούργιο. Όταν έφτασε εκεί κάτω στο λάκκο, στο γιοφύρι, φαίνεται πώς το άλογο φοβήθηκε από τη σκιά που έκαναν τα κεφάλια και τ’αφτιά από τα τομάρια, λαχτάρησε κι έπεσε στο λάκκο. Τότε δεν ήταν εύκολο ούτε να κατέβει κανένας ούτε να βγάλει το άλογο. Μια και δυο ο εβραίος τρέχει στο χωριό κι απ’ το φρύδι, το κόνισμα, άρχισε να φωνάζει:

Δολιώτες χωριανοί μούπεσε το άλογο της Κωστάντως στο ποτάμι. Βοηθείστε με, βοήθεια χωριανοί. Έτρεχε και φώναζε. 

Τρίτη 29 Ιουνίου 2021

Eνας ακόμη αγαπητός Βησσανιώτης έφυγε απο κοντά μας...

Στεφάνι απο Καρσελότες και Μοσκομάνουσα.-Πρωτομαγιά στο Μαναστήρι (1996)

Χθες Κυριακή των Αγίων Πάντων (27 Ιουνίου 2021) έφυγε από την ζωή ένας φλογερός Βησσανιώτης. Ο
Ιωάννης Στούπης γέννημα θρέμμα της Βήσσανης, γεννήθηκε το 1932, μεγάλωσε πήγε στα σχολεία μας Δημοτικό και Γυμνάσιο. Καλός οικογενειάρχης και μόνιμος επισκέπτης του χωριού μας. ΥΠΗΡΈΤΗΣΕ επί δεκαετίες την Αδελφότητα μας και μέχρι την ασθένεια του υπήρξε ο Αντιπρόεδρος της. Η κηδεία του θα γίνει στην Καλλιθέα και έτσι δεν μπορεί να ταφεί στην Αγαπημένη του Βήσσανη. Ευχόμαστε όλο το Δ. Σ. Καλό Παράδεισο στον αγαπημένο μας Αντιπρόεδρο. Στη σύζυγο Στέλλα και τα παιδιά του Τηλέμαχο και Νταιμη Ο ΆΓΙΟΣ Θεός να τους παρηγορεί. Καλό ταξίδι φίλε Γιάννη...

Γρηγόρης Αρμπιρος

Πρόεδρος της Αδελφότητος Βησσανιωτών

.....//.....

[Σ.Σ]:Ένα από τα πολλά γραπτά του εκλιπόντος -που στην πλειοψηφία τους δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στην εφημερίδα μας- και που αφήνουν ανάγλυφα να φανεί η υπερβολική του αγάπη για το χωριό μας, δημοσιεύουμε παρακάτω. Τα θερμά μας συλλυπητήρια στους οικείους του... 
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑΝΝΗ...ΘΑ ΜΑΣ ΛΕΙΨΕΙΣ...

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ 2021

Παρασκευή 7 Μαΐου 2021

Από την πλούσια ιστορία του Μοναστηριού μας...


1899: Πρακτικόν διά την άνόρθωσιν τής Μονής ΑΒΕΛ

Την 18— 9 — 1899 συνήλθον οί έφοροεπίτροποι τής έκκλησίας, οί μουχταροδημογέροντες και οι πρόκριτοι Βησσάνης εις την οικίαν Γεωρ. Μέντζου ίνα συσκεφθώμεν περί τής Μονής μας ’Άβελ ήτις διατελεί έν παρακμή καί αφού έσυζητήσαμεν έπί μακρού έπί τής ύποθέσεως ταύτης, έκρίναμεν καλόν άπαντες εκ συμφώνου, ινα έπαναφέρωμεν καί πάλιν τήν μονήν μας εις τήν πρώτην ακμήν της, νά εύρωμεν πρόσωπον κατάλληλον νά δώσωμεν υπό ένοίκιον τά εισοδήματα αυτής έπί χρονικόν διάστημα, ίνα ό ενοικιαστής καταβάλλη πασαν προσπάθειαν διά τής έπιμελείας του, έξοικονομήση μέν τό όριζόμενον ένοίκιον τό όποιον θά ύποχρεουται νά δίδη καθ’ ώρισμένας έποχάς του έτους εις τούς κατά καιρούς επιτρόπους πρός χρήσιν των Σχολείων μας, έπωφεληθή δέ εκ του περισεύματος των κόπων του. 

Δευτέρα 31 Αυγούστου 2020

Το Πωγώνι


Του Χριστόφορου Μηλιώνη

Λένε πώς όλα τα χέλια του κόσμου ξεκινούν από λίμνες και ποταμούς, διασχίζουν ωκεανούς διαβαίνουν στεριές και επιστρέφουν στη θάλασσα των Σαργασσών για να γεννήσουν και να πεθάνουν. Ή καινούρια γεννά θα κάνει αντίστροφα το δρόμο τής προηγούμενης υπακούοντας σ’ ένα ανεξήγητο αταβιστικό νόμο...

Έναν τέτοιο νόμο ακολουθούν κι’ οι Πωγωνήσιοι (κοινόν άλλωστε στους πιο πολλούς Ηπειρώτες) χρόνια και χρόνια τώρα πού άλλοτε έσερνε το ρεύμα για την Πόλη και τη Βλαχιά. και τώρα προς τα μεγάλα αστικά κέντρα τής Ελλάδος κι έξω απ’ αυτήν Αυστραλία Αμερική...

Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο να μιλώ για το Πωγώνι μακρυά απ’ αυτό...

Το Πωγώνι είναι πάντα και μονάχα ανάμνηση και νοσταλγία. Τα παιδικά μας χρόνια χαμένα μέσ’ τούς μεγάλους ίσκιους των βουνών με τα σκληρά ονόματα, ανάμεσα Μουργκάνα, Νεμέρτσικα, Κασιδιάρη κι Άκροκεραύνεια. Βουνά, πού οι άνθρωποι μια και δεν είναι αναγκασμένοι να φιλιωθούν μαζί τους, τα παρακάμπτουν και προτιμούν τις μικρές κοιλάδες καί τις υπώρειες. "Όταν ιδίως γέρνει να βασιλέψει ο ήλιος μακρυά προς το Αργυρόκαστρο, πίσω από τ’ Ακροκεραύνεια, απλώνουν οι ίσκιοι των βουνών και κάθονται πλάκωμα πάνω στο στήθος. Κι αντίκρυ, στον κάμπο τής Δερόπολης τά νερά του Δρίνου στέλνουν ανταύγειες από τό ηλιοβασίλεμα -πρώτο ερέθισμα στην παιδική φαντασία πού τ’ απλώνει τα κάνει θάλασσα κι απάνω ρίχνει τα καράβια τής φυγής...

Κυριακή 30 Αυγούστου 2020

Το κλαρίνο και το τραγούδι-Παρατηρήσεις στη χορευτική μουσική στο Πωγώνι

Βήσσανη 15-8-2002: Ο χορός στον πλάτανο μετά την Λειτουργία-Ο Πάντο Αρμπυρος στην κορφή

Γράφει η Ευαγγελία Αντζακα Βέη

Ο Πάντο Άρμπυρος από τη Βήσσανη, ο επιλεγόμενος Τσέπης, που μας άφησε χρόνους πέρσι, χόρευε τη Βασιλαρχόντισσα. Την ήθελε όμως με το κλαρίνο σκέτο. Τελευταία φορά τον είδα να χορεύει το καλοκαίρι του 2002 στο πανηγύρι στο Κεράσοβο, που τώρα γίνεται την Κυριακή μετά τον Δεκαπενταύγουστο με πλούσιο τραπέζι από τον Σύλλογο των Κερασοβιτών και μαζεύει επισκέπτες από όλα τα χωριά του Πωγωνίου, που εκείνες τις μέρες είναι γεμάτα κόσμο.

Εκείνη τη χρονιά στο Κεράσοβο έτυχε να είναι από τη Βήσσανη μόνο ο Πάντο Άρμπυρος, που είχε έρθει με ταξί, όπως το συνήθιζε, και η δίκιά μας παρέα, με άντρες ή αχόρευτους ή ξένους. Έτσι, ο μπαμπα-Πάντος παρακάλεσε μια παρέα από το Κρυονέρι να τον πάρουν μαζί τους στο χορό, πράγμα που εκείνοι ευχαρίστως δέχτηκαν. Όταν ήρθε λοιπόν η σειρά τους, τον έβαλαν να χορέψει πρώτος στην κορυφή, και εκείνος παράγγειλε στα όργανα τη Βασιλαρχόντισσα, διευκρινίζοντας στο κλαρίνο ότι δεν ήθελε τραγούδι. Αμέσως άρχισε το κλαρίνο να χτυπάει τη Βασιλαρχόνησσα, χωρίς όμως να εξηγήσει στον τραγουδιστή το περιεχόμενο της παραγγελίας. Και όταν ο τραγουδιστής, μετά την εισαγωγή, άρχισε να τραγουδάει τα λόγια, ο μπαμπα-Πάντος σταμάτησε το χορό και γύρισε να τον μαλώσει: «Πάψε, πάψε εσύ!». Ο τραγουδιστής σάστισε και πάσχιζε να καταλάβει, δεν σταμάτησε όμως το τραγούδι, για να μην κόψει τη στροφή στη μέση, μέχρι που το κλαρίνο έσκυψε και του ’πε στ’ αφτί. Τότε ο τραγουδιστής σταμάτησε το τραγούδι και κάθισε κάτω, και ο μπαμπα- Πάντος συνέχισε το χορό του όπως τον ήθελε.''

Σάββατο 29 Αυγούστου 2020

1979-2009: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΓΟΡΜΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (ΠΡΑΚΤΙΚΑ)

ΗΛΙΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ

To Πωγώνι [1] χωροθετείται στο βορειοδυτικό τμήμα της περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων. Ορίζεται από τον ποταμό Αώο και την περιοχή της Κόνιτσας στα ανατολικά, τους ποταμούς Δρίνο και Γυφτοπόταμο στα δυτικά, τα όρη Μακρύκαμπος (1.673 μ.) και Δούσκο (2.198 μ.) στα βόρεια, το όρος Κασιδιάρης (1.329 μ.) και τις πηγές του ποταμού Καλαμά στα νότια. Ο σημαντικότερος οικιστικός πυρήνας κατά την αρχαιότητα εντοπίζεται στην περιοχή των πηγών και του άνω ρου του ποταμού  Γορμού, όπου σήμερα αναπτύσσονται τα χωριά Μερόπη, Παλαιόπυργος και Κάτω Μερόπη. Η συγκεκριμένη κοιλάδα περιορίζεται από το όρος Δούσκο ή Μερόπη (2.198 μ.) στα βορειοανατολικά, το όρος Μακρύκαμπος ή Μπόζοβο (1.673 μ.) στα βορειοδυτικά και το όρος Κουτσόκρανο (1.324 μ.) στα νότια-νοτιοδυτικά. Ανάμεσα στους παραπάνω ορεινούς όγκους και σε υψόμετρο 500-800 μ. περίπου δημιουργείται ημιορεινή κοιλάδα, η οποία γονιμοποιείται από τα νερά του ποταμού Γορμού. Γεωλογικά η περιοχή καλύπτεται από αδιαίρετο φλύσχη, που περιβάλλεται από δύο ζώνες ηωκαινικών ασβεστόλιθων με κατεύθυνση νοτιοανατολικά-βορειοδυτικά. Το φυσικό περιβάλλον και το μικροκλίμα εξασφαλίζουν ιδανικές συνθήκες άσκησης κτηνοτροφικών, γεωργικών, θηρευτικών και πιθανώς αλιευτικών δραστηριοτήτων, υλοτομίας στα δάση της περιοχής ενώ υπάρχουν και πλούσιες πηγές νερού, ευνοώντας διαχρονικά τη μόνιμη κατοίκηση της κοιλάδας. Μέσω των φυσικών περασμάτων καθίσταται σχετικά εύκολη η επικοινωνία της κοιλάδας του ποταμού Γορμού με τον κάμπο της Κόνιτσας ανατολικά, με τη λεκάνη Καλπακίου-Δολιανών νότια και με το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων νοτιοανατολικά, που αποτελούν σημαντικότατους διαχρονικά οικιστικούς πυρήνες, μέσω των οποίων διευκολύνεται η σύνδεση και με τις υπόλοιπες περιοχές της ενδοχώρας και των παραλίων της Ηπείρου, αλλά κυρίως με τη γειτονική Αλβανία.