Από την πλούσια ιστορία του Μοναστηριού μας...

1899: Πρακτικόν διά την άνόρθωσιν τής Μονής ΑΒΕΛ

Την 18— 9 — 1899 συνήλθον οί έφοροεπίτροποι τής έκκλησίας, οί μουχταροδημογέροντες και οι πρόκριτοι Βησσάνης εις την οικίαν Γεωρ. Μέντζου ίνα συσκεφθώμεν περί τής Μονής μας ’Άβελ ήτις διατελεί έν παρακμή καί αφού έσυζητήσαμεν έπί μακρού έπί τής ύποθέσεως ταύτης, έκρίναμεν καλόν άπαντες εκ συμφώνου, ινα έπαναφέρωμεν καί πάλιν τήν μονήν μας εις τήν πρώτην ακμήν της, νά εύρωμεν πρόσωπον κατάλληλον νά δώσωμεν υπό ένοίκιον τά εισοδήματα αυτής έπί χρονικόν διάστημα, ίνα ό ενοικιαστής καταβάλλη πασαν προσπάθειαν διά τής έπιμελείας του, έξοικονομήση μέν τό όριζόμενον ένοίκιον τό όποιον θά ύποχρεουται νά δίδη καθ’ ώρισμένας έποχάς του έτους εις τούς κατά καιρούς επιτρόπους πρός χρήσιν των Σχολείων μας, έπωφεληθή δέ εκ του περισεύματος των κόπων του. 

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΣ-ΤΕΥΧΟΣ 182-ΔΕΚ. 2020-ΦΕΒΡ. 2021

H ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΣ-Τ181-ΣΕΠ/ΟΚΤ/ΝΟΕ/2020

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΣ-Τ 180-ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020

 

ΠΑΤΗΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Το Πωγώνι

Του Χριστόφορου Μηλιώνη

Λένε πώς όλα τα χέλια του κόσμου ξεκινούν από λίμνες και ποταμούς, διασχίζουν ωκεανούς διαβαίνουν στεριές και επιστρέφουν στη θάλασσα των Σαργασσών για να γεννήσουν και να πεθάνουν. Ή καινούρια γεννά θα κάνει αντίστροφα το δρόμο τής προηγούμενης υπακούοντας σ’ ένα ανεξήγητο αταβιστικό νόμο...

Έναν τέτοιο νόμο ακολουθούν κι’ οι Πωγωνήσιοι (κοινόν άλλωστε στους πιο πολλούς Ηπειρώτες) χρόνια και χρόνια τώρα πού άλλοτε έσερνε το ρεύμα για την Πόλη και τη Βλαχιά. και τώρα προς τα μεγάλα αστικά κέντρα τής Ελλάδος κι έξω απ’ αυτήν Αυστραλία Αμερική...

Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο να μιλώ για το Πωγώνι μακρυά απ’ αυτό...

Το Πωγώνι είναι πάντα και μονάχα ανάμνηση και νοσταλγία. Τα παιδικά μας χρόνια χαμένα μέσ’ τούς μεγάλους ίσκιους των βουνών με τα σκληρά ονόματα, ανάμεσα Μουργκάνα, Νεμέρτσικα, Κασιδιάρη κι Άκροκεραύνεια. Βουνά, πού οι άνθρωποι μια και δεν είναι αναγκασμένοι να φιλιωθούν μαζί τους, τα παρακάμπτουν και προτιμούν τις μικρές κοιλάδες καί τις υπώρειες. "Όταν ιδίως γέρνει να βασιλέψει ο ήλιος μακρυά προς το Αργυρόκαστρο, πίσω από τ’ Ακροκεραύνεια, απλώνουν οι ίσκιοι των βουνών και κάθονται πλάκωμα πάνω στο στήθος. Κι αντίκρυ, στον κάμπο τής Δερόπολης τά νερά του Δρίνου στέλνουν ανταύγειες από τό ηλιοβασίλεμα -πρώτο ερέθισμα στην παιδική φαντασία πού τ’ απλώνει τα κάνει θάλασσα κι απάνω ρίχνει τα καράβια τής φυγής...

Το κλαρίνο και το τραγούδι-Παρατηρήσεις στη χορευτική μουσική στο Πωγώνι

Βήσσανη 15-8-2002: Ο χορός στον πλάτανο μετά την Λειτουργία-Ο Πάντο Αρμπυρος στην κορφή

Γράφει η Ευαγγελία Αντζακα Βέη

Ο Πάντο Άρμπυρος από τη Βήσσανη, ο επιλεγόμενος Τσέπης, που μας άφησε χρόνους πέρσι, χόρευε τη Βασιλαρχόντισσα. Την ήθελε όμως με το κλαρίνο σκέτο. Τελευταία φορά τον είδα να χορεύει το καλοκαίρι του 2002 στο πανηγύρι στο Κεράσοβο, που τώρα γίνεται την Κυριακή μετά τον Δεκαπενταύγουστο με πλούσιο τραπέζι από τον Σύλλογο των Κερασοβιτών και μαζεύει επισκέπτες από όλα τα χωριά του Πωγωνίου, που εκείνες τις μέρες είναι γεμάτα κόσμο.

Εκείνη τη χρονιά στο Κεράσοβο έτυχε να είναι από τη Βήσσανη μόνο ο Πάντο Άρμπυρος, που είχε έρθει με ταξί, όπως το συνήθιζε, και η δίκιά μας παρέα, με άντρες ή αχόρευτους ή ξένους. Έτσι, ο μπαμπα-Πάντος παρακάλεσε μια παρέα από το Κρυονέρι να τον πάρουν μαζί τους στο χορό, πράγμα που εκείνοι ευχαρίστως δέχτηκαν. Όταν ήρθε λοιπόν η σειρά τους, τον έβαλαν να χορέψει πρώτος στην κορυφή, και εκείνος παράγγειλε στα όργανα τη Βασιλαρχόντισσα, διευκρινίζοντας στο κλαρίνο ότι δεν ήθελε τραγούδι. Αμέσως άρχισε το κλαρίνο να χτυπάει τη Βασιλαρχόνησσα, χωρίς όμως να εξηγήσει στον τραγουδιστή το περιεχόμενο της παραγγελίας. Και όταν ο τραγουδιστής, μετά την εισαγωγή, άρχισε να τραγουδάει τα λόγια, ο μπαμπα-Πάντος σταμάτησε το χορό και γύρισε να τον μαλώσει: «Πάψε, πάψε εσύ!». Ο τραγουδιστής σάστισε και πάσχιζε να καταλάβει, δεν σταμάτησε όμως το τραγούδι, για να μην κόψει τη στροφή στη μέση, μέχρι που το κλαρίνο έσκυψε και του ’πε στ’ αφτί. Τότε ο τραγουδιστής σταμάτησε το τραγούδι και κάθισε κάτω, και ο μπαμπα- Πάντος συνέχισε το χορό του όπως τον ήθελε.''

1979-2009: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΓΟΡΜΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (ΠΡΑΚΤΙΚΑ)

ΗΛΙΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ

To Πωγώνι [1] χωροθετείται στο βορειοδυτικό τμήμα της περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων. Ορίζεται από τον ποταμό Αώο και την περιοχή της Κόνιτσας στα ανατολικά, τους ποταμούς Δρίνο και Γυφτοπόταμο στα δυτικά, τα όρη Μακρύκαμπος (1.673 μ.) και Δούσκο (2.198 μ.) στα βόρεια, το όρος Κασιδιάρης (1.329 μ.) και τις πηγές του ποταμού Καλαμά στα νότια. Ο σημαντικότερος οικιστικός πυρήνας κατά την αρχαιότητα εντοπίζεται στην περιοχή των πηγών και του άνω ρου του ποταμού  Γορμού, όπου σήμερα αναπτύσσονται τα χωριά Μερόπη, Παλαιόπυργος και Κάτω Μερόπη. Η συγκεκριμένη κοιλάδα περιορίζεται από το όρος Δούσκο ή Μερόπη (2.198 μ.) στα βορειοανατολικά, το όρος Μακρύκαμπος ή Μπόζοβο (1.673 μ.) στα βορειοδυτικά και το όρος Κουτσόκρανο (1.324 μ.) στα νότια-νοτιοδυτικά. Ανάμεσα στους παραπάνω ορεινούς όγκους και σε υψόμετρο 500-800 μ. περίπου δημιουργείται ημιορεινή κοιλάδα, η οποία γονιμοποιείται από τα νερά του ποταμού Γορμού. Γεωλογικά η περιοχή καλύπτεται από αδιαίρετο φλύσχη, που περιβάλλεται από δύο ζώνες ηωκαινικών ασβεστόλιθων με κατεύθυνση νοτιοανατολικά-βορειοδυτικά. Το φυσικό περιβάλλον και το μικροκλίμα εξασφαλίζουν ιδανικές συνθήκες άσκησης κτηνοτροφικών, γεωργικών, θηρευτικών και πιθανώς αλιευτικών δραστηριοτήτων, υλοτομίας στα δάση της περιοχής ενώ υπάρχουν και πλούσιες πηγές νερού, ευνοώντας διαχρονικά τη μόνιμη κατοίκηση της κοιλάδας. Μέσω των φυσικών περασμάτων καθίσταται σχετικά εύκολη η επικοινωνία της κοιλάδας του ποταμού Γορμού με τον κάμπο της Κόνιτσας ανατολικά, με τη λεκάνη Καλπακίου-Δολιανών νότια και με το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων νοτιοανατολικά, που αποτελούν σημαντικότατους διαχρονικά οικιστικούς πυρήνες, μέσω των οποίων διευκολύνεται η σύνδεση και με τις υπόλοιπες περιοχές της ενδοχώρας και των παραλίων της Ηπείρου, αλλά κυρίως με τη γειτονική Αλβανία.

Αρχαιολογική επιοκόπησις της περιοχής Πωγωνίου

 

Άποψη του ερευνημένου τμήματος οικισμού στην Αμπελιά Μερόπης.

Ώς πρός το αρχαίο όνομα της περιοχής Πωγωνίου επικρατούν διάφορες γνώμες. Κατά τον Ζ. Μολοσσό εκαλείτο Τριφυλλία όπου κατοικούσαν οι Τριφύλλιοι ή Τριποφυλίσιοι. Κατά τον Κορυτσας Εύλόγιον έλέγετο Τριφύλλια γιατί κατοικούσαν τρεις φυλές : οι Έπειρώται Μολοσσοί, οι Μακεδόνες Όρέσται, και οι Ίλλυριοί Άτιντανες, [1] «οι μέν πλησιάζοντες τοίς Μακεδόσι, οι δέ τω Ίονικώ κόλπω» (Στράβων Ζ. 8. 36). 

Καί κατά μιά περίοδο έλέγετο Όρεστιάς άπο τον Όρέστη που καταδιωκόμενος ώς γνωστόν γιά μητροκτονία έγκατεστάθη εδώ. Γι αυτό  έπεκράτησε στό Πωγώνι ο έλληνομακεδονικός πολιτισμός. [2] Κατά τον Λ. Βασιλειάδην εκαλείτο Μηλωτίς, άπο το ένδυμα πού έφερον οι κάτοικοι, ένα είδος μάλλινης κάπας γνωστής μέχρις καί του 18ου αιώνα ώς «μαλλιότας», το γνωστό ταλαγάνι πού σήμερα τείνει νά έκλείψη. Δηλαδή Μηλωτίς=ο τόπος πού φορούν τή μαλλιότα. ΙΙιθανώτερο όμως το Μηλωτίς νά προέρχεται, άπο τά έθνικά μολοσσικά ονόματα Μόλωτις—Μολώτας γιατί δύσκολο είναι νά φαντασθεί κανείς έστω καί γιά τή μακρυνή έκείνη εποχή οτι μόνον οί κάτοικοι τής περιοχής αυτής έφεραν μαλλιότα. Έάν όμως είναι άληθινό οτι έκαλείτο Μηλωτίς, τότε υπάρχουν λόγοι νά ύποθέσωμε οτι ή περιοχή άποτελούσε μέρος τής κυρίως Μολοσσίας ή Μολοττίας.

ΤΑ (ΕΙ)ΚΟΝΙΣΜΑΤΑ...

 Έξωκκλήσια καί εικονίσματα στις διάφορες ράχες και στά σταυροδρόμια θυμίζουν τή λατρεία τής θεάς τής φύσεως μέ τά ονόματα Κυβέλη, Ρέα, Δήμητρα πού γίνονταν σέ υπαίθρια ιερά, έξω καί κυρίως στις κορυφές τών βουνών καί μέσα σέ σπήλαια.

Τά «κονίσματα» ειδικώτερα, βρίσκωνται συνήθως στις διασταυρώσεις τών όδών καί στις εισόδους καί εξόδους του χωρίου, άποτελούν δέ μέ τή γύρω περιοχή τους τοπωνύμια. Αλλοτε όμως χτίζονταν καί σέ διάφορα επίκεντρα σημεία τής υπαίθρου καί μέσα στά χωριά σέ τόπο εκκλησίας τής, όποίας έστερούν- το. Κι αυτό γιατί, όλιγάριθμοι όπως ήταν οί συνοικισμοί καί μή συγκεκροτημένοι σέ κοινότητα, δέν είχαν τή δυνατότητα ν’ άποκτήσουν κανονική έκκλησία. Έτσι τά χωριά εκείνα πού δέν είχαν παπα, δάσκαλο ή εκκλησία, γιά νά συγκροτηθούν στή χριστιανική τους πίστι, άποκτούσαν μέ τόν άπλό αύτόν τρόπο τών εικονισμάτων ένα θρησκευτικό σύμβολο πού τά συγκρατούσε σ’ αυτή. Τό κόνισμα δηλ. είναι ό πρόγονος τής εκκλησίας. Οί κάτοικοι δέ τών εν λόγω συνοικισμών έκκλησιάζοντο τότε στο πλησιέστερο μοναστήρι καί ώρισμένες μέρες μόνον τό χρόνο.

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΗΡΩΟΥ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΒΗΣΣΑΝΗ 15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1961

15 Αυγουστου 1961.Μετά απο συντονισμένες προσπάθειες της Αδελφότητος Βησσανιωτών γίνονται τα αποκαλυπτήρια του ηρώου των πεσόντων υπερ Πατρίδος, στην κεντρική πλατεία της Βήσσανης. Το βίντεο που ακολουθεί, μοναδικό τεκμήριο της πραγματικά εντυπωσιακής εκδήλωσης της ημέρας εκείνης, προέκυψε απο δύο ολιγόλεπτα κινηματογραφικά αποσπάσματα που περιέχονται στα "ΕΠΙΚΑΙΡΑ" και που τα ανακάλυψα στο ΕΘΝΙΚΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ.[Μονταζ και ψηφιακή επεξεργασια Χ.Κ.]