Η μουσταλευριά...

Ο Καστανιανίτης δάσκαλος Κώστας Οικονόμου, υπηρετούσε πριν την απελευθέρωση άπ’ τον Τούρκικο ζυγό και υστέρα άπ’ αυτή, στο μεγάλο χωριό του Πωγωνίου τα Τσαραπλανά σαν  διευθυντής στο πολυθέσιο Σχολειό τους. ’Άριστος παιδαγωγός, άψογα ντυμένος για την εποχή, πάρα πολύ πνευματώδης, ακούραστος, πρόθυμος, ευγενικός και με πολύ λεπτούς τρόπους.

Όπως όλοι οι δάσκαλοι της εποχής εκείνης και 0 Οικονόμου — Κονομίδη τον λέγανε — έμενε στα Τσαραπλανά χωρίς οικογένεια και κατοικούσε στο δωμάτιο του Σχολείου. Ήταν ανάγκη τη μικρή αμοιβή πού παίρναν οί δάσκαλοι να συμπληρώνουν οι γυναίκες τους, εργαζόμενες στον κήπο, στο αμπέλι, στο χωράφι και στη συντήρηση και διατροφή της οικόσιτης κτηνοτροφίας.

Τον Οκτώβρη, ένα μήνα υστέρα άπ’ τον τρύγο, ήταν εποχή πού στα Τσαραπλανά έβραζε ό μούστος στα «βαένια» αλλά και πού φτιάχναν οί νοικοκυρές σ’ όλα τα σπίτια μουσταλευριές. Το δάσκαλο Οικονόμου τον γαργαλούσε ή ευωδιαστή μυρωδιά της μουσταλευριάς και του άνοιγε την όρεξη αλλά του ήταν αδύνατο να γευτεί το νόστιμο έδεσμα γιατί δεν ήταν εμπορεύσιμο να βρει στα μαγαζιά. Καταφερτζής όμως και χωρίς να χάνει άπ’ την αξιοπρέπειά του αναγκάστηκε να προβεί στο παρακάτω τέχνασμα, «κόλπο» θα λέγαμε:

Το βράδυ στην απόλυση του Σχολείου, και μετά την προσευχή των μαθητών, εμφανίζεται ό Οικονόμου στην πόρτα του δωματίου, πού ήταν συνέχεια με την αίθουσα, μ’ ένα πιάτο προσεχτικά δεμένο με καθαρή πετσέτα του φαγητού και ενώ σηκώνει το πιάτο ψηλά λέει:

Κονιτσιώτικα πεπόνια...

Του Π. Σκεμποκέφαλου

Παρακολουθώντας στα ΜΜΕ την πορεία των αλλεπάλληλων και μακρόσυρτων διαπραγματεύσεων των εκπροσώπων της χώρας μας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, αναρωτιέμαι, μήνες τώρα, γιατί άραγε επανέρχεται ξανά και ξανά στη μνήμη μου η αφήγηση μιας γερόντισσας απ’ το Βασιλικό, που είχα την τύχη να πρωτακούσω όταν βρισκόμουν ακόμη στην εφηβική ηλικία.

Ο συγχωρεμένος σύζυγός της -έλεγε η γερόντισσα- ανήκε στη δημογεροντία του χωριού. Και συχνά-πυκνά, όπως γινόταν εκείνα τα χρόνια (τέλη δεκ. του ’40-αρχές δεκ. του ’50), φιλοξενούσε και αυτός στο σπίτι του, όπως όλοι οι δημογέροντες, διάφορους επισκέπτες του χωριού, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ήταν συνήθως στελέχη των υπουργείων, των δημοσίων υπηρεσιών και του κρατικού μηχανισμού γενικότερα, τα οποία έρχονταν στο χωριό στα πλαίσια των καθηκόντων τους. Οι δημογέροντες είχαν την άγραφη υποχρέωση να τους εξασφαλίζουν καταλύματα για την ολιγοήμερη διαμονή τους, μια και δεν υπήρχαν ξενώνες. Έτσι, τους έπαιρναν στα σπίτια τους.

Αναπτυσσόταν τότε, στο περιθώριο της δουλειάς τους, σ’ εκείνα τα σύντομα διαστήματα της φιλοξενίας, ένα καλώς νοούμενο «αλισβερίσι» ανάμεσα στον οικοδεσπότη και τους φιλοξενούμενους, κατά το οποίο ο δικός της γέροντας, πάντα διακριτικά και με αξιοπρέπεια, προσπαθούσε να προωθήσει την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση ζητημάτων του Βασιλικού και των κατοίκων του, διατύπωνε αιτήματα ζητώντας τη μεσολάβηση των φιλοξενουμένων στις άνωθεν αρχές και Υπηρεσίες, κατά το μέτρο των δυνατοτήτων τους, επεδίωκε την ευνοϊκότερη στάση τους απέναντι στο χωριό, κατά τη διανομή κάθε μορφής κρατικών χορηγιών και ενισχύσεων κ.λ.π.

Ξενητεμένο μου πουλί...

Για το γραφτό κείμενο στην εφημερίδα της Αδελφότητος «Η ΒΗΣΣΑΝΗ» του φίλου συγχωριανού Κώστα Νόββλη που τόσο απλά και συγκινητικά το εκθέτει, έχω χρέος αγάπης να τον συγχαρώ και ν’ απoκριθώ με μια άλλη συνέχεια….

Μικρό παιδί της Βήσσανης ήταν σαν χελιδόνι πoυ χάιδευε χωράφια, πoτάμια και βoυνoπλαγιές, μπαλκόνια και σoκάκια. Κι έγινε νιος μεγάλωσε, ξεφτέρι δυνατό. Μα η φτώ­χεια, τ’ αστροπέλεκα κι ο βροντοχαλιασμός, το έδιωξαν στην ξενητιά, εκεί που βρήκε δού­λεψε και το ψωμί χορτάτο. Ε­κεί να κάνει σπιτικό καλύτερο από πρώτα. Δεν σκέφτονταν το γυρισμό στον έρημο τον τόπο, μα η ψυχή του δέθηκε  ψηλά, σ’ αετοράχες, εκεί που πόλης ταραχή καμμιά φορά δεν φτάνει. Εκεί ξενητεμένε μου ο νους μου πήγε τώρα κ’ εκεί σε καρτερώ.

Στο καμπανάκι του σχολειού που μαθητής - μαθήτρια με χέ­ρια σταυρωτά χτύπαγαν για διάλειμμα και για να κάνουν τάξη. Εκεί που βίτσα από κρα­νιά τους μαύριζε τα χέρια, ε­κεί που αγάπες διαλεχτές έ­παιζαν το κρυφτούλι και χτυ­ποκάρδι για φιλί ήταν καϋμός μεγάλος, εκεί σε καρτερώ. Χριστούγεννα στον Άη Νικό­λα, το γένε πάσε για να πουν η νειότη και τα γηρατειά και μέγα Πάσχα να χαρούν σ' ένα χορό μεγάλο γύρα στο γεροπλάτανο, εκεί σε καρτερώ.

Οδοιπορικό στο Πωγώνι της Ηπείρου

Τρεις μήνες το χρόνο κάθεται στο Πωγώνι, κι όλη μέρα μεταφράζει, γράφει και περπατά (η σειρά μπορεί να αντιστραφεί βεβαίως). 

Ο Μιχάλης Μακρόπουλος είναι σπάνιος: μιλάει τρυφερά, γράφει βαθιά κι ανθρώπινα, απαντά πανέξυπνα, σκέφτεται μουσικά και παιχνιδιάρικα, είναι ένας μυστηριώδης στοχαστής. Τα δυο τελευταία του βιβλία "Το δέντρο του Ιούδα" και "Οδοιπορικό στο Πωγώνι"  ξεχωρίζουν για δυο λόγους: πρώτα, γιατί μέσω της απόκοσμης ησυχίας τους καταφέρνουν να παρουσιάσουν στο ακέραιο το νόημα της ζωής, ιδωμένο από ένα άλλο πλάτωμα κι ύστερα, γιατί, εντελώς ξαφνικά, μια απίθανη ορμή γεμίζει τις λέξεις τους, η ορμή ενός κόσμου γήινου και ταυτόχρονα αέρινου κι ονειροπόλου, ανάμεσα σε ξωκλήσια, μαγαζιά, πλαγιές, δέντρα και υψώματα, η ορμή ενός τόπου άγνωστου σε πολλούς, μα γεμάτου ανάσες και φρέσκα ακόμη όνειρα. 

Νίκη Κόλλια 

"Η τεθλασμένη ράχη της Νεμέρτσικας ήταν ένα λεπτό όριο ανάμεσα στο λευκό του χιονιού και το λευκό του ουρανού" (Το δέντρο του Ιούδα). © Μιχάλης Μακρόπουλος 

Το Πωγώνι με τα δύο του ωμέγα είναι πλατύ τοπωνύμιο, είναι λέξη φτιαγμένη για ν' αντηχεί από πλαγιά σε πλαγιά φωναγμένη μ' ανοιχτά πνευμόνια για να χωρέσουν τα τέσσερα «ο» των δύο ωμέγα· είναι το ξεφύσημα του πι, είναι το τραχύ γάμμα, αλλά η ομορφιά της λέξης περισσότερο είναι σ' εκείνα τα δυο ω με την πλατιά, επιφωνηματική τους συμμετρία, όπως ισορροπούν σαν δίσκοι από τη μια μεριά κι από την άλλη της ζυγαριάς του γ, το πρώτο ωμέγα υψωμένο, πιο αέρινο, και το δεύτερο χαμηλωμένο γιατί το βαραίνει ο τόνος. Το Πωγώνι είναι απαλός τόπος. Τα χρώματά του σβήνουν το ένα στ' άλλο, η εικόνα του κυματίζει στο βλέμμα και στη σκέψη. Αχνά βουνά υποχωρούν ως το σύνορο του ουρανού 

(Οδοιπορικό στο Πωγώνι).

Οι New York Times αναζητούν την σαγηνευτικότερη μουσική του κόσμου στην Ήπειρο

Το ταξίδι στον τόπο που γέννησε το ηπειρώτικο μοιρολόι 

του βιολιτζή Αλέξη Ζούμπα

Απόδοση από τους New York Times για το LIFO.gr. Σταυριάννα Χαραλαμποπούλου 

«Στις 20 Σεπτέμβρη του 1926, ο ελληνικής καταγωγής βιολιτζής Αλέξης Ζούμπας ηχογραφεί ένα από τα πιο συγκλονιστικά μουσικά κομμάτια που έχω ακούσει ποτέ.», αναφέρει η Amanda Petrusich των New York Times. Πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με τη μουσική του μέσω του Cristopher King. Μέσα από μία τεράστια συλλογή βινυλίων, ο μουσικός παράγωγος της πρότεινε να ακούσει τον Ζούμπα. Είχε μάθει τόσο καλά το γούστο της, που ήταν σίγουρος ότι ο Έλληνας βιολιστής θα την μάγευε με το Ηπειρώτικο Μοιρολόι. Και δεν έπεσε έξω. 

"Υπάρχει μια παλλόμενη υστερία στο παίξιμό του, η κάθε νότα τρέμει σα να υπέφερε πρόσφατα από μία συναισθηματική κατάρρευση" 

Ο Αλέξης Ζούμπας ηχογράφησε το μοιρολόι στις 20 Σεπτεμβρίου του 1926, ένα θρήνο που μέχρι σήμερα ψάλλεται πάνω από τάφους στην Ήπειρο. Είναι λίγο μεγαλύτερο από τέσσερα λεπτά και άρτια εκτελεσμένο. Δεν είναι όμως η τεχνική που μάγεψε τη δημοσιογράφο. "Υπάρχει μια παλλόμενη υστερία στο παίξιμό του, η κάθε νότα τρέμει σα να υπέφερε πρόσφατα από μία συναισθηματική κατάρρευση". Λέγεται ότι εκείνη την περίοδο, ο Ζούμπας είχε βυθιστεί στη μελαγχολία της ξενιτιάς και της νοσταλγίας για την Ελλάδα, έχοντας περάσει στην Αμερική ήδη 16 χρόνια.

Βουνό ή θάλασσα; ― «Προβατίνα γιαχνί»...

Η μονή Αβελ

Της Γεωργίας Τριανταφυλλίδου

Προβατίνα γιαχνί 

Aπό παιδί δεν είχα σχέση με το βουνό. Τα καλοκαίρια τα περνούσαμε οικογενειακώς στη Χαλκιδική ή στον τόπο καταγωγής των γονιών μου. Θάλασσα παντού. Από στάχυα, στη δεύτερη περίπτωση. Κυμάτιζαν τα εύφορα χωράφια που πότιζε ο Αγγίτης. Αλλά ακόμη κι εκεί, η κοντινότερη παραλία απείχε μόλις μισή ώρα με το αυτοκίνητο. Τα καλοκαίρια ήταν επίπεδα και χρυσογάλανα. Δεν φανταζόμουν ότι μπορεί να υπάρχουν διακοπές σε μέρη με στεγνούς ανθρώπους. Παρόλο που οι πληροφορίες σχετικά με τα βουνά θα εξέφραζαν ευχαρίστως ότι κι εδώ άνθρωποι περνούν καθημερινά τη ζωή τους και ανεβοκατεβαίνουν, πάντα πίστευα ότι την περίοδο του θέρους αυτό μάλλον θα γίνεται στανικώς κι επειδή στα ψηλά τούς έριξε μια αναποδιά της τύχης. 

Μετά μεγάλωσα. Αλλά δεν μεταστράφηκα. Απεναντίας, οι πολυδιαφημισμένες εκδρομές σε ορεινούς προορισμούς, οι ξενώνες-αρχοντικά, οι χορτόπιτες και οι χειροποίητες μαρμελάδες από φρούτα του δάσους για πρωινό, οι υποσχετικές βελέντζες μπροστά στο τζάκι, με έπειθαν ακόμη περισσότερο ότι το βουνό θέλει του κόσμου τα συμπράγκαλα για να γίνει θελκτικό, εκεί όπου η θάλασσα αρκεί από μόνη της. Δροσίζεσαι, ερωτοτροπείς εντός της, τρέφεσαι από τα σπλάχνα της. Αν θες, κοιμάσαι στην άμμο.

Η καλοκαιρινή «ανάσταση» στα ξεχασμένα χωριά της Ηπείρου...

Η επιστροφή των ξενιτεμένων, τα πανηγύρια και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις

Θεσμός για το καλοκαίρι, κοινωνικό γεγονός, αντάμωμα των ξενιτεμένων, ανάσα για τα ξεχασμένα χωριά, είναι τα πανηγύρια και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις στα όμορφα λιθόκτιστα χωριά της Ηπείρου. Οι ηλικιωμένοι και λιγοστοί κάτοικοί τους, περιμένουν με λαχτάρα το καλοκαίρι, να γυρίσουν στα χωριά τα παιδιά και τα εγγόνια τους, από την Αθήνα ή το εξωτερικό, η γειτονιά να γεμίσει φωνές, να ανοίξουν οι πόρτες και τα παντζούρια στα ερμητικά κλειστά σπίτια του τόπου τους.

Από τις 15 του Ιούλη και όλον τον Αύγουστο, στην Ελλάδα που χάνεται, επιστρέφει το χαμόγελο. Κάθε εκκλησία, κάθε ξωκλήσι, έχει τον άγιο του και οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι ή οι Αδελφότητες των ξενιτεμένων, οργανώνουν τις καλοκαιρινές εκδηλώσεις και τα πανηγύρια τους. Ο ήχος της μουσικής από τα κλαρίνα, διαπερνά την σιωπή των βουνών και ο κόσμος τραγουδάει και χορεύει μέχρι το ξημέρωμα.

Οι δήμοι της Ηπείρου, έγκαιρα ανακοινώνουν τις ημερομηνίες των πανηγυριών και των πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, σε μερικά χωριά, τα πανηγύρια είναι διήμερα και αρχίζουν μετά την εκκλησία. Συνηθίζεται να ξεκινάνε με κεράσματα, όπως λουκούμια, παστέλια, τσίπουρο, τυρί η γίδα βραστή, ενώ αμέσως μετά, αρχίζουν «να λαλούν», τα κλαρίνα.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2016:Δήμος Πωγωνίου-Εκδηλώσεις

   

         Παρασκευή 5 Αυγούστου 2016 

·      Βήσσανη: Γιορτή Δάσους στο Μοναστήρι Βήσσανης  (Ομιλίες – Φυλλάδια – Περιοδικά για τα δέντρα του δάσους.) και Παραδοσιακή μουσική βραδιά.

Σάββατο 6 Αυγούστου 2016  (Μεταμόρφωση του Σωτήρος)

·         Άγιος Κοσμάς : Παραδοσιακό Πανηγύρι.

         Κυριακή 7 Αυγούστου 2016 

·       Ιερομνήμη : ο Πολιτιστικός Σύλλογος διοργανώνει Λαϊκή μουσική βραδιά, στο προαύλιο του σχολείου.

·     Κάτω Λάβδανη: Εκκλησιασμός στη Μονή Μακρυαλέξη και ημερήσιο γλέντι.

  

Πέμπτη 11 Αυγούστου 2016 

·         Κεφαλόβρυσο : Πολιτιστικές εκδηλώσεις με χορευτικά – πολυφωνικά και μουσική βραδιά του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Κεφαλοβρύσου.

·         Αρετή: Λαϊκή βραδιά

 Παρασκευή 12 Αυγούστου 2016 

·         Δελβινάκι: Η Α.Ε.Δ. ΠΩΓΩΝΑΤΟΣ διοργανώνει χορό στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου.

·         Παρακάλαμος: Πολιτιστική βραδιά.

Βήσσανη, Σάββατο 13 Αυγούστου 9 μ.μ.:Δύο λαούτα-συναυλία

Το βράδυ του Σαββάτου στις 13 Αυγούστου στην πλατεία του Αγίου Νικολάου, μία σπουδαία μουσική συνάντηση με δυο λαούτα...

Ο καταξιωμένος λαουτίστας της παράδοσης Χρήστος Ζώτος συναντάει και "συνομιλεί" με τον νέο και ταλαντούχο "δικό μας" Βασίλη Κώστα. Μην χάσετε με κανένα τρόπο αυτή τη συναυλία!!!

Κτίσματα, Κυριακή 7 Αυγούστου:ΗΜΕΡΙΔΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ 

ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΠΡΧΙΑΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ