Στου "Παναβρεί"....«μή σε ποτίσουν βότανα καί σε πλανέψει ή ξενητειά».. ..

"Πρέπει να γνωρίσωμεν και να 

μελετήσωμεν τον τόπον μας, 

δια να τον εκτιμήσωμεν και 

να τον αγαπήσωμεν περισσότερον" 

Ελ. Βενιζέλος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ: Ψηφίδα ψηφίδα με πολύ κόπο αλλά και αγάπη για το χωριό μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια εικόνα , έστω μικρή, της ιστορίας του...

***

" Mα είναι η θάλασσα θεριό...

και δεν μπορώ

να υπάγω να τον βρώ..."

Στου Παναβρεί είναι η τοποθεσία όπου εχώριζαν τ αντρόγυνα της Βήσσανης που έφευγαν οι άνδρες τους για την Πόλη... 

Ευρίσκεται στο σύνορο Βήσσανης - Δελβινακίου. Ξεκινούσαν λοιπόν τ αντρόγυνα από του Ντασούκι όπως ονομάζονταν τότε έξω από το σπίτι του Τάκη Λάζου με τις δύο πελώριες λεύκες όπου οι ηλικίες μας πρέπει να τις θυμούνται μετά στον Αη-Ταξιάρχη.

Έπειτα ανέβαιναν την ραχούλα που ονομάζονταν στο Κορτσάτση στην μούρσα με τον Αη-Μηνά του Δέρβου, συνέχεια στα Ρόγγια με την μούρσα (όπου μια φορά ηύρε η γυναίκα μου ένα λύκο που έπινε νερό όπως εγύριζε από το θέρο) που είναι και το εικόνισμα του Ν. Γάτση που το χάλασε ο δρόμος από το πάνω μέρος και το αντικατέστησε η Μαρία Λογοθέτη από το κάτω μέρος. Μετά φθάνομε στο Μέγα με τα ίσια και μεγάλα χωράφια και τ αλώνια των Μεντζαίων ανεβαίνοντας στην ράχη με του Παναβρεί πίσω που έβγαινε το νερό. 

Ονομάστηκε δε Παναβρεί από το νερό που ανάβλυζε κανά δύο μήνες το χρόνο όταν βρέχει καταρρακτωδώς παίρνοντας τον κατήφορο στην Αγία Παρασκευή, κόβοντας τον δρόμο κάθε φορά. Τώρα όμως που ασφαλτοστρώθηκε ο δρόμος Βήσσανης-Δελβινακίου - λίγο ακόμα υπολείπεται - στην μέση θα φκιάσουν γεφύρι για να γλυτώσει ο δρόμος άπαξ δια παντός. Το νερό αυτό σμίγει παρακάτω με το νερό του Λεπένου που το πήρε το Δελβινάκι για την ύδρευσή του.

Εκεί λοιπόν στου Παναβρεί ελάμβαναν χώρα σπαραξικάρδιες σκηνές κατά τον αποχωρισμό των ανδρογύνων κλαυθμοί και οδυρμοί των γονέων μας που αποχωρίζονταν από τους Πατεράδες μας, οι μεν προς τα εδώ και οι άλλοι προς το Σκάλωμα (σημ. ιστολογίου: είναι οι σημερινοί Άγιοι Σαράντα) με τους αγωγιάτες για την Κωνσταντινούπολη. Νιόπαντρα ανδρόγυνα 6 μηνών παντρεμένοι ο δε χωρισμός τους θα κρατούσε το ολιγότερο 3 χρόνια. Σκεφθείτε την στενοχώρια αυτών των ανθρώπων που δεν χόρταιναν τους άνδρες τους. Υπήρχε δε η συνήθεια να κόβουν κρανιές στο δρόμο και να τις βάζουν στις αστριάχες της εξώπορτας νομίζοντας ότι θα κρατήσουν γερούς τους ξενιτεμένους να γυρίσουν πίσω…

Παντελής Αρμπυρος 

(απόσπασμα από δημοσίευμα στην εφημερίδα "Η ΒΗΣΣΑΝΗ" Φ-38-Μάρτιος Απρίλιος 1994)

******

Στου Παναβρει…

Τοποθεσία λίγο πιο πέρα από του Γκούγια τό κόνισμα, στη  Δελβινακιώτικη όμως περιοχή. Από το εν λόγω σημείο, λέγεται, οτι περιοδικώς άναβλύζει νερό πού φθάνει μέχρι τή Δελβινακιώτικη  Αγ. Παρασκευή. Και οτι άπό τό φαινόμενο τούτο προβλέπουν, ότι καί ή κοντινή λίμνη τής Ζαραβίνας θάχει πολύ νερό, πράγμα πού δέν συμβαίνει συχνά.

Τό όνομα έσχηματίσθη ίσως άπό παληό επώνυμο, ή άπό τούς οικείους των ταξιδιωτών Βησσανιωτών, γιατί έκεί συνήθως έπραγματοποιείτο ό ξεχωρισμός, λέγοντας στήν κουβέντα τους "πάει νά βρει" εννοώντας τό καλό, τήν καλή τύχη, ό ξενητεμένος. Όπως περίπου ή σημερινή ευχή «άμε στο καλό» . Κατά τον αείμνηστο Τηλ. Μαυρομάτη προέρχεται άπό τό «πού άναβρύει»=όπου πηγάζει νερό.

Ίστορικά: Μετά τον άγιασμό πού γένωνταν στο κόνισμα του Γκούγια γιά τούς ξενητεμένους, οι οικείοι μαζί μέ τούς τελευταίους αυτούς, προχωρούσαν πάρα πέρα, μέχρι τό Μέγα καί του Παναβρεί μέ βουρκωμένα τά μάτια. Έκεί δίνωνταν τό πικρό φιλί του χωρισμού πού... πολλές φορές, ήταν πραγματικά τό τελευταίο! Στις τοποθεσίες αυτές, αναγκαστικά πιά, τελείωναν τά τελευταία μυστικά, οι τελευταίες παραγγελίες. Αύτές οί τοποθεσίες ήταν οι Κρανίου τόποι γιά τούς ταξιδεμένους Βησσανιώτες, τόποι ποτισμένοι μέ δάκρυα πολλών γενιών, μέ ολοφυρμούς συζύγων καί μητέρων. Τόποι πού ήκουσαν άναστεναγμούς, άναφυλητά, κρυφομιλήματα καί φιλήματα άτέλειωτα. Τόποι πού ή μάνα μέ βουρκωμένα μάτια, έδινε στο γιό της γιά εύκή «μή τον ποτίσουν βότανα καί τον πλανέψει ή ξενητειά» ...

Σπύρος Στούπης

(Από το βιβλίο του "ΒΗΣΣΑΝΗ"-1972)

******

Αποχωρισμός στου Παναβρεί!!!

...Δίπλα στο καφενείο συνέχεια χαγιάτι και στη γωνία το μαγαζί του Μπέκιου. Ο Μπέκιος, που πρέπει να τον θυμάστε, που που­λούσε τελευταία καραμέλες, ή­ταν ο μεγάλος μπακάλης της Βήσσανης, μεγαλέμπορος... Ήταν τρία αδέρφια, ο Γρηγόρης, ο Κώστας και ο Μήτρος.

Ο Μήτρος στην πραγματικότητα ήταν κυρατζής.(σημ. ιστολογίου:κυρατζής=αγωγιάτης)

Είχε 2-3 μου­λάρια και πηγαινοέρχονταν στο Σκάλωμα (Άγιοι Σαράντα) μεταφέροντας εμπορεύματα. Θα προσ­θέσω και κάτι ακόμα σπουδαίο: Τότε μέσω Αγίων Σαράντα ταξεί- δευαν οι  Βησσανιώτες και όλοι γενικότερα. Οι ταξιδιώτες με τον Μπέκιο και τους δικούς τους ξεκι­νούσαν πρωΐ πρωΐ, έφταναν στο Μέγα. Εκεί ήταν ο τόπος του χω­ρισμού. Με φιλιά, κλάματα και αγκαλιές, χωρίζονταν.

Οι ταξιδιώτες με τον Μπέκιο τραβούσαν για Αργυρόκαστρο - Δέλβινο. Στο Δέλβινο διανυκτέρευαν και το πρωΐ της επόμενης έφευγαν για το Σκάλωμα: ('Αγιοι Σαράντα), έφταναν το μεσημέρι. Βήσσανη - Σκάλωμα μιάμιση, μέρα είναι με τα ζώα... Την άλλη μέρα θα περνούσε το καράβι από την Τεργέστη. Αυστριακά καράβια με­γάλα με τακτικά δρομολόγια, έ­παιρναν το καράβι και έβγαιναν στην Πόλη...

Αφήσαμε τις γυναίκες στο Μέγα, για να δούμε τί απόγιναν;

Οι γυναίκες στενοχωρημένες, κλαμένες, κατέβαιναν παρακάτω στο Βαθύ του Λάμπρου, έκοβαν ξύλα, φόρτωναν και γύριζαν στο χωριό κρατώντας κρανιές ...

Το σημείο που χωρίζονταν το λέγανε και το λένε Παναβρεί. Τέ­τοιο όνομα δεν υπάρχει, δεν μπο­ρούμε να το κολλήσουμε πουθενά...

Εγώ του δίνω την εξής εξήγη­ση: Παναβρεί, δηλαδή πάει να βρει την τύχη του και το πάει να βρεί έγινε Παναβρεί, που λέγεται και σήμερα...

Από την Πόλη οι Βησοανιώτες έστελναν του κόσμου τα πράγμα­τα στο Σκάλωμα. Εκεί τάβρισκε ο Μπέκιος ή και Βησσανιώτες ακό­μα που πήγαιναν στο Σκάλωμα.

Αλεύρια, ζάχαρες, κεφάλια με­γάλα, χαλβάδες κουτιά μεγάλα και μικρά, είδη, ρουχισμού, πα­πούτσια και χίλια δυό άλλα πρά­γματα. Όλα τότε από την Πόλη έρχονταν...

ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΕΣΗΣ

(Απόσπασμα από δημοσίευμα στην εφημερίδα "Η ΒΗΣΣΑΝΗ"-Φ31-Ιαν-Φεβ-1993)

Η φωτογραφία της Πωγωνήσιας μάνας 

είναι του σπουδαίου Βησσανιώτη φωτογράφου Γ. Πανταζίδη (γύρω στο 1900)

ΣΧΟΛΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ: Λύπη και στενοχώρια στο φευγιό, ανείπωτη χαρά στο γυρισμό!!!. Η επιστολή που βρήκα ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες τα λέει όλα!!!

Ήθελα να αντιγράψω το κείμενο και να το δημοσιεύσω...αλλά σκέφθηκα πως είναι καλύτερο να το διαβάσετε όπως το βρήκα στην παλιά εφημερίδα...Καλύτερα έτσι...

Η επιστολή δημοσιεύτηκε στην  εφημερίδα ¨ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ"-17 Σεπτεμβρίου 1893...

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Χ. Κ.

ΥΓ. Δεν είναι νομίζω κακή ιδέα να αναζητήσουμε την ακριβή τοποθεσία του "Παναβρεί" και να διοργανώσουμε μία εκδήλωση αφιερωμένη σε όλους τους ξενητεμένους μας...