ΜΙΑ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΕΡΑ...

Στις 24 Γενάρη 2012 χάθηκε αναπάντεχα ο Θ. Αγγελόπουλος, ο σπουδαίος σκηνοθέτης παγκόσμιας αναγνώρισης, από τους σημαντικότερους θριαμβευτές του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό. Άφησε την τελευταία του πνοή μέσα στη βροχή, που τόσο λάτρεψε, σε ώρα κορυφαίας δημιουργίας. 

Τα αργά πλάνα του και ο λιγοστός του λόγος, σιωπές εύγλωττες, δεν άρεσαν στον πολύ κόσμο, αφού οι άνθρωποι του καιρού μας έχουν εθιστεί στην ταχύτητα, στη γρήγορη εικόνα - πληροφόρηση, αδιαφορώντας για τη βαθιά γνώση. Ο Θ. Αγγελόπουλος ήθελε με τις ταινίες του να κινήσει τη σκέψη του θεατή, να τον προβληματίσει στα κοινωνικά θέματα, να ανασύρει στην επιφάνεια βαθιά κρυμμένες ευαισθησίες. 

Τίμησε την Ήπειρο ο σπουδαίος σκηνοθέτης και κείνη του ανταπέδωσε την τιμή με εκδηλώσεις που έγιναν στα Σουδενά (Κάτω Πεδινά) του Ζαγορίου το καλοκαίρι του 2010. Τα βουνά της, κυρίως όταν είναι χωμένα στην ομίχλη και στο ψιλόβροχο ταίριαζαν ίσως με το βαθύτερο εσωτερικό του κόσμο, με τη βαθιά του στοχαστικότητα και την αίσθηση του τραγικού. Με την «εν συγχύσει» ιδεολογία του. Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, (ανέφερε ο ίδιος εκείνο το καλοκαίρι του 2010 σε συνέντευξή του), όταν πρωτοπήγε στο Ζαγόρι, άκουσε μέσα από το καφενείο του χωριού το τραγούδι «Μωρή κοντούλα λεμονιά»: «Αυτό το τοπίο και αυτό το τραγούδι σφράγισαν τη ζωή μου». Γιαυτό και το έβαλε να ακουστεί ολόκληρο σε δύο ταινίες του (στο «Θίασο» και στην «Αναπαράσταση» και μοτίβα του, συνοδευμένα από μοτίβα πωγωνήσιου μοιρολογιού, μπορούσε να διακρίνει ο αισθαντικός Πωγωνίου θεατής στην κορυφαία δημιουργία του στο «Μία αιωνιότητα και μια μέρα» για την οποία πήρε το Χρυσό Φοίνικα, το διεθνές βραβείο, στις Κάννες.

[Ήρθε στο χωριό μας, για να γνωρίσει τη Βήσσανη και στο καφενείο τότε, που το είχε ο αξέχαστος Απ. Αποστολάκης (Τολάκης) και με το κλαρίνο του Κώτσιο Λούκα από το Δελβινάκι κατέβασε μερικά τσίπουρα. Κι έτσι μπολιάστηκε με την «Βησσανιώτισα»]. 

Η Ρέα  Γαλανάκη, συνεργάτιδά του Θ. Αγγελόπουλου στην τελευταία ανολοκλήρωτη ταινία του «η άλλη θάλασσα» αφηγείται μετά τον τραγικό θάνατό του: 

“Θέλω να θυμάμαι ότι πέρυσι στη γιορτή του εκείνος, η Φοίβη, ο Ηλίας κι εγώ πήγαμε σ' ένα ταβερνάκι της γειτονιάς μου, όταν συνέβη το εξής απίστευτο: Μπήκε μια παρέα πλανόδιων μουσικών με χρυσές καδένες, χρυσά ρολόγια, αλλά και με κλαρίνα. Έπαιζαν δημοτικά. Όταν πλησίασαν στο τραπέζι μας, τους ζητήσαμε και μας έπαιξαν το "Μωρή κοντούλα λεμονιά. Γιορτάσαμε. Αυτό το τραγούδι, όπως και τα πολυφωνικά του Πωγωνίου, μας ζήτησαν οι δικοί του και τα τραγουδούσαν στο παρεκκλήσι του Α ' Νεκροταφείου, όπου το σκήνωμά του, πριν το μεταφέρουν στο ναό για τη νεκρώσιμη ακολουθία”. 

Σ' αυτή, σεμνή και υποβλητική η παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, από την παρέα των νεανικών του χρόνων, εκλεκτών νέων, ανήσυχων, με μια έγνοια πάντα, την Ελλάδα, τον πολιτισμό της, που ο καθένας τους υπηρέτησε με πάθος στον ιδιαίτερο δρόμο που διάλεξε. 

«Έχω επισημάνει πολλές φορές και είναι αποδεδειγμένο ότι κατά ένα περίεργο τρόπο σε περιόδους κρίσης η Τέχνη ανθεί, ίσως γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται ότι μόνον μια επίθεση πολιτισμού μπορεί να διασώσει την ψυχή τους. Είναι το τελευταίο που απομένει». 

Ο θάνατος του Θ. Αγγελόπουλου, οι αναφορές του στον τόπο μας, στον πολιτισμό μας, στο ιδιαίτερο τραγούδι μας μου έφεραν στο νου και το εξής πολύ σημαντικό: 

Το 2002 ο θρύλος της τζαζ, ο 73χρονος Τσαρλς Λόιντ συνθέτης, σαξοφωνίστας, τρομπετίστας, φλαουτίστας, γνώρισε τη Μαρία Φαραντούρη σε μια περιοδεία της σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Την άκουσε στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα να τραγουδάει το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» και το «Κράτησα τη ζωή μου» του Μ. Θεοδωράκη. Έκτοτε ψάχνει όχι μόνο να γνωρίσει καλύτερα την παράδοσή μας, αλλά και αυτοσχεδιάζει πάνω σε γνωστές μελωδίες της. Δεν ήξερε τη Βυζαντινή παράδοση και τον γοήτευσε. Τον εντυπωσίασε ότι στο δημοτικό τραγούδι αυτοσχεδιάζουμε. Επίσης οι κλίμακες της Βυζαντινής μουσικής. 

Η Φαραντούρη μάζεψε τα παραδοσιακά θέματα που της αρέσουν, τα οποία διασκεύασε ο μουσικός Τάκης Φαραζής. Έτσι προέκυψε η «Ελληνική σουίτα» που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο στις 4-6-2010 από τη Φαραντούρη σε ανύποπτο χρόνο ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, το «Κράτησα τη ζωή μου», κάποια κομμάτια του Πόντου που έχουν ωραίους ρυθμούς, Ηπειρώτικα, ένα Θρακιώτκο και δυο νησιώτικα. 

Ειπώθηκε τότε για τη συναυλία: Πρώτη φορά τέτοιου μεγέθους μουσικοί παίζουν κομμάτια από την ελληνική παράδοση. Η Φαραντούρη είχε πεί: Αισθάνομαι σαν ξεναγός του ελληνικού τοπίου. Να ακούς τέτοιους μουσικούς (σαν τον Λόιντ) να παίζουν την «Κοντούλα λεμονιά», το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» είναι συγκίνηση μοναδική. Αυτά για τα τραγούδια μας, κληρονομιά πολύτιμη, καύχημα και παρηγοριά μας.

Mε αφορμή το θάνατο τον αιφνίδιο του Θ. Αγγελόπουλου παραθέτω δύο ποιήματα του δικού μας ποιητή Τάσου Πορφύρη: 

ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΡΟΧΑΙΟ

«Μοσχοβολούσε ο δρόμος από αίμα 

ανακατεμένο με στίχους». 

Και το άλλο του σπουδαίου μας ποιητή, που το βρίσκω να ταιριάζει στην ατμόσφαιρά του Θ. Αγγελόπουλου: 

«Αχ, πως μπερδεύεται η ομίχλη στα λόγια μου 

στριφογυρίζει στους στίχους, κισσός σε γέρικο δένδρο 

τα σκεπάζει, τα εξαφανίζει μην τυχόν 

και κάποιος αποκρυπτογραφήσει το Μήνυμα 

και δεν το θέλει δεν επιθυμεί την άμεση επαφή. 

Παρεμβαίνει απρόσκλητη προσδίδοντας 

μια χροιά ονείρου στη σκηνή 

καθώς οι λέξεις μουντές στάζοντας υγρασία 

κουβαλούνε πνιγμένα τραγούδια ... ». 

Στον τραγικό θάνατό του επαληθεύεται πλήρως το παρακάτω χωρίο από το δεύτερο βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη: Κεφ. 43, τέλος: 

«Αλγεινότερα γαρ ανδρί με φρόνημα έχοντι η μετά του μαλακισθήναι κάκωσις ή ο μετά ρώμης και κοινής ελπίδος άμα γιγνόμενος αναίσθητος θάνατος». 

Σε νεοελληνικά: Για έναν άνθρωπο φέρνει βέβαια περισσότερο πόνο η φθορά (η ταλαιπωρία, η βλάβη) μέσα στην αρρώστια παρά ο αιφνίδιος, ο ξαφνικός θάνατος που έρχεται χωρίς να γίνει αντιληπτός, καθώς έχουμε φρόνημα ακμαίο, γενναιότητα και ελπίδα για τα κοινά. Και τα δυο τα είχε ο Αγγελόπουλος, και γενναιότητα και ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον της πατρίδας μας…

ΚΕΙΜΕΝΟ:ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΒΕΝΕΤΟΠΟΥΛΟΥ 

[ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “ΒΗΣΣΑΝΗ” ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 145]

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ

el gato