Γ.Τριαντάφυλλος-Δ. Τζόβας-Σ. Ζωΐδης-Α. Καρανίκας
Οι δεσμοί της Κάτω Μερόπης (Φραστανά) με τη Βήσσανη έχουν βαθιές ρίζες. Στα βυζαντινά χρόνια η συνοριακή γραμμή εκτεινόταν πέρα από το Γορμό στις πεδινές εκτάσεις που ανήκαν στην Κάτω Μερόπη, όταν το χωριό βρισκόταν κοντά στην παραποτάμια ζώνη. Αυτό συνέβαινε, γιατί τότε ο πρωταρχικές οικισμός της Βήσσανης βρισκόταν γύρω από τη βυζαντινή μονή της και ήταν μικρός. Αργότερα στην περίοδο της τουρκοκρατίας και ύστερα από ειρηνικές διαβουλεύσεις και αγοραπωλησίες αγροτικών τεμαχίων τελικό συνοριακή γραμμή οριστική έγινε ο ρους του Γορμού. Ήδη τα Φραστανά βρίσκονταν ψηλότερα, στη σημερινή θέση.Στη δικαστική διένεξη της Βήσσανης με το Δελβινάκι για τα σύνορα στις Λακκιές οι Φραστανίτες τάχθηκαν με τη Βήσσανη. Δυο φορές, το 1845 και το 1870, πήγαν μάρτυρες υπεράσπισης. Στην επίσημη απόφαση του 1870, με την οποία δικαιώθηκε η Βήσσανη, αναφέρονται τέσσερις Φραστανίτες μάρτυρες: ο Χρήστος Καλλιαρέκος, τέως μέλος του συμβουλίου υποδιοίκησης Πωγωνίου, ο Β. Αναγνώστου, ο Γ. Βλάχος και ο Ιωάννης Μίχος. Με την ίδια απόφαση επιβεβαιώθηκε ότι το σύνορο Βήσσανης - Φραστανών είναι ο λάκκος Λαμπάνιτσα (δηλ. ο Γορμός).
Στη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα τα Φραστανά πούλησαν στη Βήσσανη τον ιστορικό νερόμυλο στη Γκλάβα κι έτσι οι Βησσανιώτες απόκτησαν ιδιοκτησία στη βόρεια όχθη του Γορμού σε εδαφική περιοχή των Φραστανών. Αυτό συνέβη, γιατί οι Φραστανίτες είχαν ανάγκη από χρήματα για να κατασκευαστεί η κεντρική εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Αργότερα άρχισαν να αναπτύσσονται ευρύτερες σχέσεις. Μετά το 1853 πολλοί Βησσανιώτες, ταξιδεμένοι στην Κωνσταντινούπολη, πλούτισαν.
Η Βήσσανη περί το 1890 ήταν πιά σε μεγάλη οικονομική άνοδο και πολιτισμική άνθιση και κατείχε προεξέχουσα θέση στο Πωγώνι. Διαμορφώθηκε το κέντρο της με μεγαλόπρεπα εκπαιδευτήρια, κοινοτική πλούσια βιβλιοθήκη, εμπορικά καταστήματα, αρτοποιείο κ.α. Στα χρόνια αυτά έγινε το μεταξουργικό κέντρο του Πωγωνίου.
Το 1893 ήταν 272 σπίτια, κυρίως διόροφα και τριόροφα. Ο πληθυσμός προσδιορίζεται από τον συγγραφέα Σπύρο Στούπη σε δύο χιλιάδες κατοίκους περίπου...
Σ’ αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες ο Φραστανίτης Γιάννης Βλαχιώτης, διακρινόμενος για το οικονομικό αισθητήριό του, έκανε από τους πρώτους τη «διείσδυση» στη μεγάλη αγορά της Βήσσανης, ανοίγοντας εμπορικό κατάστημα. Σταθεροποιήθηκε σαν τοπικός οικονομικός παράγοντας.
Στη δεκαετία του 1920 σχεδόν όλα τα εμπορικά καταστήματα της Βήσσανης ανήκαν σε Κάτω Μεροπαίους. Ο Αριστείδης Καρανίκας, γιος του Πολυζώη, διατηρούσε δύο εμπορικά, ένα τροφίμων και ένα υφασμάτων που το δούλευε η σύζυγός του Αγαθή, Βησσανιώτισσα. Ο Γιώργος Τριαντάφυλλος είχε το μαγαζί στο ισόγειο διόροφου οικήματος ιδιοκτησίας, του Γιάννη Βλαχιώτη. Αυτός είχε το Γ. Τριαντάφυλλο γαμπρό - σύζυγο της εγγονής του Ευθαλίας. Η Ευθαλία ήταν τότε η πρώτη γυναίκα της Κάτω Μερόπης που εργαζόταν πωλήτρια, ενώ ο σύζυγός της στο διπλανό χώρο είχε υποδηματοποιείο, το μοναδικό. Ο Γ. Τριαντάφυλλος εγκαταστάθηκε οικογενειακώς μόνιμα στη Βήσσανη.
Η Αγαθή Καρανίκα απο τις πρώτες διδάξασες το σωστό πωγωνήσιο ντύσιμο των "κοπελών"...
Ο Δημήτρης Τζόβας είχε το παντοπωλείο στο ισόγειο ιδιόκτητης διόροφης οικίας, στην οποία διέμενε οικογενειακώς. Ο Σωκράτης Ζωΐδης διατηρούσε το παντοπωλείο αρχικά σε ενοικιαζόμενο κτίριο. Μετέπειτα έχτισε ιδιόκτητο. Αργότερα και πέμπτος Κάτω Μεροπαίος, ο Τηλέμαχος Βλαχιώτης, αρχικά μόνος του και κατόπιν ο γιος του Γιώργος, άνοιξε το πέμπτο μαγαζί στην Βήσσανη. Αυτός νυμφεύτηκε με την Μαρίκα, κόρη του Αντώνη Μάρη.
Το 1929 οι πρώτοι τέσσερις Κάτω Μεροπαίοι έμποροι σε συνεργασία αγόρασαν επιβατηγό αυτοκίνητο που το χρησιμοποιούσαν και για μεταφορά εμπορευμάτων από τα Γιάννινα. Μόλις τότε είχε αποπερατωθεί η διάνοιξη του δρόμου για αυτοκίνητο μήκους πέντε χιλιομέτρων από το Χάνι Ζαραβίνας, στον κεντρικό δρόμο Γιάννινα - Αργυρόκαστρο. Αν και ο δρόμος δεν είχε σκυρόστρωση, οι έμποροι έβαλαν σε κυκλοφορία το ολοκαίνουργιο αυτοκίνητο, που ήταν το πρώτο στην ιστορία της Βήσσανης.
Στο ημιγυμνάσιο της Βήσσανης φοίτησαν έξι μαθητές από την Κάτω Μερόπη σια 1929 - 1933. Η κοινότητα της Βήσσανης τους παραχώρησε δωρεάν οίκημα.
Στη σύσφιξη των σχέσεων συνέβαλαν και ορισμένα πολύ σημαντικά περιστατικά. Στα 1816 -1820 σημειώνεται κίνηση μελών της Φιλικής Εταιρίας στο Ανω Πωγώνι. Σ' αυτή συμμετέχει δραστήρια ο Γιαννάκης Γραμματικός (Τσοροφίγκας) από τα Φραστανά και συνεργάζεται με τον Τόλη και άλλους Φιλικούς στη Βήσσανη.
Το 1854 στη σύσκεψη, που έγινε στη Βήσσανη με εντολή του Θ. Γρίβα, για την οργάνωση εξέγερσης στο Πωγώνι κατά των Τούρκων στα πλαίσια της σχεδιαζόμενης τότε "Ηπειρο - Θεσσαλικής επανάστασης, πήρε μέρος και αντιπροσωπεία των Φραστανών.
Οι δεσμοί των Φραστανών με τη Βήσσανη ενισχύθηκαν από τους μικτούς γόμους. Ήδη περί το 1853 η κόρη του Γιαννάκη Γραμματικού (Τσοροφίγκα) παντρεύτηκε στη Βήσσανη. Η δισέγγονη του Γραμματικού, σύζυγος του Νίκου Χαρίση, ζούσε στη Βήσσανη ως τη δεκαετία του 1960. Περί το 1860 παντρεύτηκε κοπέλα από τη Βήσσανη, τον εγγονό του Γιαννάκη Γραμματικού Σπύρο, γιο του Μάνθου. Έτσι στη διάρκεια του 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν οι πρώτοι συγγενικοί δεσμοί μεταξύ Κάτω Μερόπης και Βήσσανης. Απ' αυτό ίσως εξηγείται το ότι ο νομικός και λόγιος Θεοφ. Μέντζος από τη Βήσσανη ερεύνησε τα κατάλοιπα του αρχείου του Γιαννάκη Γραμματικού στη δεκαετία του 1930, όπου ανεύρε έγγραφα σχετικά με τη Φιλική Εταιρεία και το Μάρκο Μπότσαρη, σύμφωνα με πληροφορία του Σπ. Στούπη. Επίσης τότε ο Θ. Μέντζος βρήκε και αγαλμάτιο της θεάς Αθηνάς ανάμεσα σε παλιοσίδερα στο υπόγειο του σπιτιού των αδελφών Γιάννη και Δημήτρη Τζόβα.
Από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης Βήσσανης
Οι μικτοί γάμοι συνεχίστηκαν και στον 20ο αιώνα. Στη δεκαετία του 1920 ο Αριστείδης Καρανίκας ήρθε σε γάμο στη Βήσσανη με την Αγαθή. Απόκτησαν τρία αγόρια, το Μανώλη, το Νίκο και το Χαρίλαο. Το 1929 παντρεύτηκε η Αγλαΐα Γ. Φίλη τον Γιάννη Φλώρο στη Βήσσανη, μετέπειτα παπά. Περίπου το 1935 η Σταυρούλα Μ. Ράπτη παντρεύτηκε στη Βήσσανη το Χριστόφορο Σακελλάριο, εκδότη και διευθυντή της επαρχιακής εφημερίδας «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ» που κυκλοφορούσε στους απανταχού Πωγωνίσιους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό για δεκαετίες. Η Ελευθερία Β. Τριανταφύλλου παντρεύτηκε επίσης στη Βήσσανη.Η σύζυγος του Μανώλη Τζαβέλα ήταν από τη Βήσσανη. Μεταπολεμικά η Αγαθή Γ. Τριανταφύλλου παντρεύτηκε στη Βήσσανη τον Ορέστη και η Αμαλία Γρ. Ζωίδη τον Λάζαρο Αναστασιάδη που υπήρξε και πρόεδρος της κοινότητας Βήσσανης.
Γενικά οι σχέσεις και οι δεσμοί της Κάτω Μερόπης με τη Βήσσανη ήταν πολυδιάστατες στην ιστορική διαδρομή. Σχέσεις συγγενικές, εδαφικές, οικονομικές, σπουδαστικές, σχέσεις για μεγάλα εθνικά ζητήματα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.