 |
| Τζαννής Αλιβιζάτος |
Του Γεωργίου Μέντζου
Ο Τζαννής Αλιβιζάτος του Κοσμά γεννήθηκε στα Δαμολιανάτα της Κεφαλονιάς το 1899 και από μικρή ηλικία είχε την επιθυμία να καταταγεί στο στράτευμα. Έτσι παρότι μετά τις γυμνασιακές σπουδές του εισήλθε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το εγκατέλειψε για να καταταγεί το 1917 ως εθελοντής στο Στρατό της Εθνικής Άμυνας [1]. Μετά από εξάμηνο ονομάστηκε έφεδρος ανθυπολοχαγός και τραυματίστηκε στη μάχη του Σκρα με διαμπερές τραύμα δεξιού μηρού από θραύσμα οβίδας.
Στη μάχη του Σκρα που διεξήχθη στις 16 και 17 Μαΐου 1918 βορειοανατολικά του όρους Πάικο στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έλαβαν μέρος υπό την ανώτερη εποπτεία του Γάλλου στρατηγού Adolphe Guillaumat (1863-1940) μια γαλλική ταξιαρχία και πέντε ελληνικά συντάγματα υπό τον αντιστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη (1859-1927). Σκοπός της επιχείρησης που στέφτηκε με πλήρη επιτυχία αν και με σημαντικές απώλειες ήταν ή εκδίωξη των Bουλγάρων από την οχυρή θέση Σκρα από την οποία οι Βούλγαροι παρενοχλούσαν τα συμμαχικά στρατεύματα δυτικά του Αξιού. Προτού αναρρώσει πλήρως επανήλθε στο Λόχο του και τοποθετήθηκε στο τμήμα στρατού κατοχής Κωνσταντινουπόλεως. Στη συνέχεια ως Υπολοχαγός τοποθετήθηκε στη Μεραρχία Αρχιπελάγους και πολέμησε σχεδόν σε όλες τις μάχες της εκστρατείας της Μικράς Ασίας όπου τραυματίστηκε τρεις φορές.
Το 1924 προήχθη σε λοχαγό και μονιμοποιήθηκε. Φοίτησε στη Σχολή Εφαρμογής Πεζικού και κατόπιν στην Ακαδημία Πολέμου. Είναι άγνωστο πότε προήχθη σε ταγματάρχη.
Τον Αύγουστο του 1940 οπότε έλαβε χώρα η δεύτερη προεπιστράτευση των ελληνικών δυνάμεων ενώπιον του επικείμενου πολέμου με την Ιταλία, μετακινήθηκε από το επιτελείο του Α΄ Σώματος Στρατού όπου είχε υπηρετήσει επί σειρά ετών και τοποθετήθηκε επικεφαλής του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου υπαγόμενου στην VIII Μεραρχία. Έλαβε μέρος στη μάχη Καλπακίου (2-8 Νοεμβρίου) και του υψώματος του Προφήτη Ηλία Δολιανών (10-12 Νοεμβρίου).
►Οι γενικότερες συνθήκες του μετώπου κατά την επιχείρηση ανακατάληψης της Βήσσανης
Από τις 14 Νοεμβρίου 1940 η 8η Μεραρχία έπαυσε ενεργούσα ως ανεξάρτητη [2] αλλά υπήχθη στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) υπό τον αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα που λίγα γνώριζε για τις ιδιαιτερότητες του μετώπου της Ηπείρου. Προφανής αιτία ήταν η ανυπακοή του διοικητή της 8ης Μεραρχίας υποστράτηγου Χαράλαμπου Κατσιμήτρου στο σχεδιασμό του Παπάγου να αποδυθεί, μετά από σκιώδη αναδίπλωση σε μικρό βάθος από την μεθόριο σε μείζονα υποχώρηση μέχρι την κοιλάδα του Αράχθου και εκεί να περικυκλώσει και εκμηδενίσει τις ιταλικές δυνάμεις! Ο περιορισμός αυτός της ευελιξίας της μεραρχίας στην κρισιμότερη στιγμή του αγώνα σηματοδοτεί τη χαλάρωση του συντονισμού, από το επιτελείο της Μεραρχίας, των μαχομένων τμημάτων αφού η τελική ευθύνη μετατίθετο στη διοίκηση του ΤΣΔΜ. Αλλά ούτως η άλλως σε επίπεδο τακτικής το επιτελείο του Κατσιμήτρου δεν διακρίνονταν για άκρα αποδοτικότητα. Έτσι η εκτέλεση των διαταγών που εξέδιδε επαφίονταν στη διακριτική ευχέρεια και πρωτοβουλία των διοικητών των μαχομένων μονάδων που όμως δεν διέθεταν γνώση των σε ευρύτερη κλίμακα μετώπου ραγδαία μεταβαλλόμενων συνθηκών. Και όταν οι μαχόμενες μονάδες προσέκρουαν σε κρίσιμα για την επιβίωση τους προβλήματα συνεργασίας αντιμετωπιζόταν με αοριστόλογες αλλά επιτακτικές υποδείξεις των λιγότερο ικανών επιτελών που ο Κατσιμήτρος μετέτρεπε άκριτα σε διαταγές. Ίσως έριχνε περισσότερο βάρος στις προσπάθειες του σε συνεννοήσεις με τον εφεξής παρεμβαλλόμενο μεταξύ αυτού και του Παπάγου αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα που διακρίνονταν μάλλον για ικανότητα πολιτικής στάθμισης των πραγμάτων που δεν θα μπορούσε να αντισταθμίσει την έλλειψη στρατιωτικής διορατικότητας. Και το επιδεινούμενο έλλειμμα τακτικής αντανακλάται και σε αδικαιολόγητες απώλειες από κακοσχεδιασμένες επιχειρήσεις. Παράδειγμα είναι η σφαγή στις 28 Νοεμβρίου 1940 των ελληνικών δυνάμεων στο πυκνόφυτο δάσος της Μπούνας κοντά στη διάβαση Κακαβιάς στο πλαίσιο άφρονος διαταγής για κατά μέτωπο επίθεση ενάντια σε αντίπαλο που ήταν πλήρως καλυμμένος.[3]
►Οι συμμετέχουσες δυνάμεις
Η επιχείρηση ανακατάληψης της Βήσσανης, στις 19 Νοεμβρίου 1940, με δύναμη περίπου 700 ανδρών ανατέθηκε σε τρεις ετερόκλητους σχηματισμούς με μόνο κοινό σημείο τον ηρωισμό!
Ο πρώτος ήταν η διλοχία [4] του τάγματος Δελβινακίου με επικεφαλής τον Τζανή Αλιβιζάτο αφού ο 1ος λόχος υπό τον υπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπαδήμα είχε διατεθεί αλλού.
Ο δεύτερος σχηματισμός ήταν το ηρωικό 1/40 Τάγμα Ευζώνων με την άξια ηγεσία του ταγματάρχη Αλέξανδρου Χρυσοχόου αλλά και αυτό με δύναμη διλοχίας [5] γιατί και πάλι ο 1ος λόχος του υπό τον ανθυπολοχαγό Κυριάκο Μαλεύρη είχε διατεθεί στη ΙΙ Μεραρχία.
Μια άλλη ιδιαίτερα αξιόμαχη μονάδα που ήταν ο 6ος λόχος του 15ου Συντάγματος Πεζικού υπό τον λοχαγό Δημήτριο Καραχάλιο και συνολική δύναμη 150 ανδρών αποτελούσε τον τρίτο σχηματισμό.
►Γιατί προπορεύτηκε ο 6ος λόχος;
Υποτίθεται ότι οι άνδρες της διλοχίας του τάγματος Δελβινακίου γνώριζαν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τον πατρογονικό χώρο που υπερασπιζόταν. Αλλά φαίνεται ότι τούτο δεν ισχύει για νυχτερινές επιχειρήσεις που προϋποθέτουν ειδική εκπαίδευση που ίσως μόνο οι γερμανικές δυνάμεις είχαν υποστεί [6]. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι ο προπορευόμενος 6ος λόχος του 15ου Σ.Π. παρότι οδηγούμενος από Βησσανιώτη στρατιώτη διατεθέντα από το τάγμα Δελβινακίου εξετράπη κατά δύο χιλιόμετρα βορειότερα της προς Βήσσανη κατεύθυνσης δεδομένου ότι διέβη τον Γορμό πολύ ανάντη του προβλεπομένου σημείου. Το εύλογο ερώτημα είναι: γιατί δεν προηγήθηκε το τάγμα Δελβινακίου;
►Ποιός συντόνιζε την επιχείρηση;
 |
| Ο τάφος του Αλιβιζάτου στα Δολιανά |
Τυπικά το γενικό πρόσταγμα για τη διεξαγωγή της επιχείρησης είχε ο Αλιβιζάτος αλλά προφανώς στερούνταν επαρκών οδηγιών από την διοίκηση πεζικού της Μεραρχίας ή το επιτελείο του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας κυρίως με την έννοια συντονισμού των ενεργειών των συμμετεχουσών δυνάμεων. Τούτο αντανακλάται και με την αρνητική στάση του να ενισχύσει με πολεμοφόδια τους δεινά πιεζόμενους μαχητές του 6ου λόχου. Όπως προαναφέρθηκε ο λόχος αυτός είχε προηγηθεί στη διάβαση του Γορμού και την κατάληψη του αριστερού ερείσματος του εκτραπείς σχεδόν δύο χιλιόμετρα βορειότερα του προβλεπόμενου σημείου διαβάσεως. Και έτσι δεινά πιεζόμενος στο ακάλυπτο δεξιό πλευρό του από ιταλικά πυρά κατά τον προς νότο στροφή για διόρθωση του σφάλματος του μάταια ανέμενε ενισχύσεις από την ακολουθούσα του λειτουργούσα ως οπισθοφυλακή διλοχία του τάγματος Δελβινακίου που εκείνη τη στιγμή δεν πιέζονταν. Ο Αλιβιζάτος επικαλούμενος διαταγή άγνωστο από ποιόν εκπορευόμενη ανέφερε ότι δεν μπορεί να μετακινηθεί από τη θέση την οποία κατείχε και ότι ο Δημήτριος Καραχάλιος, ως λοχαγός, θα έπρεπε να λύσει μόνος του το πρόβλημα του λόχου του! Και έτσι ο 6ος λόχος παρέμενε αγκιστρωμένος στο ύψωμα που είχε καταλάβει υφιστάμενος σοβαρές απώλειες με ταχέως εξαντλούμενα πυρομαχικά. Και πάλι αίτημα προς τον Αλιβιζάτο τουλάχιστον για πυρομαχικά αν όχι για άνδρες έλαβε αρνητική απάντηση και η απόκρουση των επιτιθεμένων εχθρών γίνονταν με φωνές «εφ’ όπλου λόγχη – Αέρα» κατά την κάπως αυτάρεσκη αφήγηση του Καραχάλιου. Ο ίδιος και δύο διμοιρίτες του τραυματίζονται αλλά δεν εγκαταλείπουν το πεδίο της μάχης. Εν τέλει ο Αλιβιζάτος προσήλθε αυτοπροσώπως στο πεδίο και δέησε να ενισχύσει τον 6ο λόχο με πυρομαχικά.
Αντίστοιχα προβλήματα δεν υπήρξαν με τη διλοχία του 1/40 Τάγματος Ευζώνων αφού η δράση του ήταν απλώς παράλληλη προς το τάγμα Δελβινακίου. Συγκεκριμένα, ο μεν 2ος λόχος σε ευθεία πορεία κατά τον άξονα Καλπάκι-Φαράγγι διήλθε από τις παρυφές του χωριού Λίμνη (Ζαραβίνα) και εξεδίωξε τις ιταλικές δυνάμεις ενώ ο 3ος λόχος διασπάστηκε λίγο πριν τη διάβαση του Γορμού και το μεγαλύτερο τμήμα του παρέκαμψε τη Λίμνη από βορρά ενώ το μικρότερο έφθασε στις νότιες παρυφές της Βήσσανης για να ενωθούν στη συνέχεια με τον 2ο λόχο. Πάντως κατά την εξέλιξη της μάχης δύναμη 50-60 ανδρών του 1/40 ενίσχυσε τον πιεζόμενο 6ο Λόχο του 15ου ΣΠ.
Τελικά ο ηρωισμός αντιστάθμισε την όποια έλλειψη συνεργασίας των συμμετεχουσών δυνάμεων και η Βήσσανη ανακαταλήφθηκε.
►Ο τραγικός θάνατος του Αλιβιζάτου
 |
| Οι Άγιοι Απόστολοι στη Βήσσανη |
Ο Αλιβιζάτος εφονεύθη στο εξωκλήσι Άγιοι Απόστολοι στη Βήσσανη γύρω στις 2:00 το μεσημέρι της επόμενης μέρας 20 Νοεμβρίου τη στιγμή που παρακολουθούσε με διόπτρα Zeiss Ikon τις κινήσεις των υποχωρουσών ιταλικών δυνάμεων στο ύψωμα απέναντι από το εξωκλήσι Αγίου Κοσμά δεχθείς σφαίρα από ριπή πολυβόλου από παρακείμενη ακατοίκητη οικία όπου ενέδρευαν τρεις Ιταλοί στρατιώτες. Η σφαίρα που έπληξε τον αριστερό οφθαλμό διήλθε πρώτα από τον αριστερό αντικειμενικό φακό της. Την περίθαλψη του τις ύστατες στιγμές της ζωής του είχε αναλάβει ο Θωμάς Γεωργίου Μέντζος (1889-1941). Ο αδελφός του Θωμά Βασίλης (1878-1947) έγραψε εκ του προχείρου πεζογράφημα για τη θανή του Αλιβιζάτου. Κατωτέρω δίδεται ένα μικρό απόσπασμα:
«Ευθυτενής, όρθιος και αλύγιστος, γεμάτος παλικαριά και θάρρος, πάντα μπροστά το αθάνατο παιδί της καλλιτόκου Κεφαλονιάς, ο ήρωας Τζανής Αλιβιζάτος χάρισε δόξα και τόλμη σ’ όλα τα παλικάρια του. Δεν λογάριαζε το θάνατο και από αυτόν αντλούσαν την ορμή οι τετρακόσιοι ήρωες του και βήμα προς βήμα τον ακολουθούσαν χωρίς να φοβούνται το θάνατο».
Ενταφιάστηκε στον ανατολικό περίβολο της κεντρικής εκκλησίας της Γεννήσεως της Θεοτόκου του χωριού Δολιανά.
►Ένας άλλος Αλιβιζάτος
Ας σημειωθεί ότι στις 23 Νοεμβρίου 1940 υπέκυψε στα τραύματά του στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων ένα άλλο ηρωικό τέκνο της Κεφαλονιάς καταγόμενο από το ίδιο χωριό με τον Τζαννή. Πρόκειται για τον Ανδρέα Αλιβιζάτο του Σταύρου κλάσεως 1933 που υπηρετούσε στο 3ο Σύνταγμα της 13ης Μεραρχίας Στερεάς Ελλάδας. Ο βαθμός τυχόν συγγένειας με τον Τζαννή είναι άγνωστος.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Ο Στρατός Εθνικής Αμύνης αποτέλεσε την ένοπλη δύναμη της φιλοσυμμαχικής προσωρινής κυβέρνησης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο στη Θεσσαλονίκη το 1916-1917 κατά της πιστής στον βασιλιά Κωνσταντίνο κυβέρνησης κατά τη διάρκεια του Εθνικού Σχίσματος. Κατά την άνοιξη του 1917 τρεις μεραρχίες πεζικού σχημάτισαν το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης. Μετά την εκδίωξη του Κωνσταντίνου και την επανένωση της Ελλάδας υπό τον Βενιζέλο τον Ιούνιο του ίδιου έτους το Σώμα συνέχισε να αποτελεί τμήμα του επανασυσταθέντος ελληνικού στρατού μέχρι το 1920 οπότε αποτέλεσε τη στρατιά Θράκης.
[2] Με την διαταγή του Γενικού Στρατηγείου 13.917/14.11.1940 ορίζονταν «Επί τη λήξει της περιόδου ενεργείας σας, ως Ανεξαρτήτου Μεραρχίας, εκφράζομεν πλήρη ικανοποίησιν δι’ επιτυχή αντιμετώπισιν της καταστάσεως. Τούτο αφορά πρωτίστως τον Διοικητήν της Μεραρχίας». Κατά τον έφεδρο ιατρό και μετέπειτα καθηγητή Οδοντιατρικής Αλέξανδρο Τσουκανέλη η διαταγή ήταν το χρυσωμένο χάπι που προσφέρθηκε στον Κατσιμήτρο για την μεγαλοφυή απόκρουση των Ιταλών στο Καλπάκι που για το Γενικό Στρατηγείο φαίνεται να ήταν κάποιο δευτερεύον επεισόδιο σε πολεμική ταινία!
[3] Η περίπτωση θυμίζει τον ασυνείδητο πρίγκιπα Ανδρέα που ως αντιστράτηγος κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία έδωσε εντολή κατάληψης της καλά οχυρωμένης θέσης Κάλε Γκρότο τον Αύγουστο του 1921 με κατά μέτωπο επιθέσεις που αποδεκάτισαν χιλιάδες αξιωματικούς και στρατιώτες στο πλαίσιο της μοιραίας προς Άγκυρα πορείας των ελληνικών δυνάμεων.
[4] Ο 2ος λόχος υπό τον λοχαγό Κωνσταντίνο Γιαννόπουλο
και ο 3ος υπό τον λοχαγό Χρήστο Παπακώστα
συνολικής δυνάμεως γύρω στους 270 άνδρες.
[5] Συγκεκριμένα, η ομάδα διοίκησης του
τάγματος, τα μεταγωγικά, δύο διμοιρίες πολυβόλων,
ο 2ος Λόχος υπό τον Υπολοχαγό Ματθαίο
Καραμπούλα και ο 3ος Λόχος υπό τον Λοχαγό Λέανδρο Δασκαλόπουλο
συνολικής δυνάμεως γύρω στους 300 άνδρες.
[6] Πρόσθετος λόγος ήταν η μυστικότητα
της νυκτερινής αυτής επιχείρησης ώστε να επιτευχθεί
ο στόχος του αιφνιδιασμού των Ιταλών που κατείχαν
δεσπόζουσες θέσεις στο δυτικό πρανές της χαράδρας
του Γορμού. Αλλά όταν η μυστικότητα μεταφράζεται
σε αδυναμία συνεργασίας των φιλίων δυνάμεων
το τίμημα δεν είναι άλλο από δυσανάλογες απώλειες.
Γεώργιος Μέντζος
Ζωγράφου, Σεπτέμβριος 2017
...//...
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ:
Οι ηρωϊκοί νεκροί της θρυλικής μάχης της Βήσσανης -19-20 Νοεμβρίου 1940
(Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών)
...//...
Ηρώον πεσόντων και θανόντων Βησσανιωτών κατά τους Εθνικούς Αγώνες αποκαλυφθέν την 15η Αυγούστου 1961 (Φωτογραφία Ηλία Τζατζάνη-Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών).
...//...
(Λόγος που εκφωνήθηκε από τον Πρόεδρο της Αδελφότητος Ι. Βοσινάκη-Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών)
...//...
(Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών)
...//...
(Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών)
...//...
(Αρχείο Αδελφότητος Βησσανιωτών)
...//...
(Video απο: http://www.avarchive.gr/portal/digitalview.jsp?get_ac_id=3221#tlist)
Διαβάστε σχετικά:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.