Επιγραφαί και ενθυμίσεις εις Βήσσανη Πωγωνίου

Η ύπαρξη 30 και πλέον συνολικά εκκλησιών και εξωκκλησίων εκτος απο τα εικονίσματα που υπάρχουν στη Βήσσανη, αποδεικνύει οτι το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων κατα την διάρκεια των προηγούμενων αιώνων,  ήταν πάντοτε ακμαίο.

Την ευσέβεια των κατοίκων εκτός απο την πληθώρα των εξωκκλησιών  αποδεικνύει και η ύπαρξη πολλών άλλων προσκυνημάτων στις εισόδους και εξόδους του χωριού και στις διασταυρώσεις των δρόμων τα γνωστά μας "κονίσματα". Περί αυτών όμως θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμά μας.

Στο κείμενο που ακολουθεί θα ασχοληθούμε με τις διάφορες επιγραφές και ενθυμίσεις που συναντάμε στις εκκλησίες και στα εξωκκλήσια στη Βήσσανη και που αποτελούν αναμφίβολα σημαντικό μέρος της Ιστορίας του χωριού μας.

Η σημαντική αυτή καταγραφή που παρουσιάζουμε εδώ είναι χρονολογική (μέχρι περίπου  το 1900) και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Ηπειρωτική Εστία"-Τ39-1955 και έγινε απο τον Ιερέα Γεώργιο Παΐσιο.* Τό άρθρο αυτό αποτέλεσε και σημαντική πηγή του   συγχωριανού μας αειμνήστου Σπύρου Στούπη στην συγγραφή των μνημειωδών έργων του, "Πωγωνησιακά και Βησσανιώτικα" και "Η Βήσσανη".
* Ο Γ. Παΐσιος καταγόταν απο τους Χιονιάδες και ήταν για ένα διάστημα εφημέριος στο Δολό Πωγωνίου, οπότε είχε και φιλικούς δεσμούς με τη Βήσσανη.

...//...

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΪΣΙΟΥ, Ιερέως

ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ ΚΑΙ ΕΝΘΥΜΗΣΕΙΣ

Συλλέγοντες προ δεκαετηρίδων από διαφόρους Μονάς καί Εκκλησίας της  Έπαρχίας επιγραφάς άναφερομένας εις  τους εκ  Χιονιάδων άγιογράφους, άντεγράψαμεν καί διαφόρους άλλας επιγραφάς και ενθυμήσεις σχετιζομένας μέ ώρισμένα χρονικά γεγονότα αφορώντα την 'Ιστορίαν τής Εκκλησιαστικής Επαρχίας Βελλάς και Κονίτσης, ώς και την Ιστορίαν των 'Ιερών Σκηνωμάτων του τόπου.

Κατά πόσον δέ γενικώς αι  επιγραφαί αύται είναι χρήσιμοι είς την Ιστορίαν του τόπου εις τόν όποιον αύται άνήκουσιν, τούτο, ούδεις δύναται νά τό αρνηθεί  ουδέ και είναι ανάγκη ήμείς οί μηδαμινοί νά όρθώσωμεν εδώ τό ανάστημά μας και νά έπιχειρήσωμεν  νά εκφέρωμεν γνώμην, η  νά επαναλάβωμεν εδώ  όσα περί τής χρησιμότητός των έγραψαν οί ειδικώς περι τά τοιαύτα άσχοληθέντες κορυφαίοι ιστορικοί, και λοιποί  λόγιοι Ήπειρώται.

Επειδή όμως αι  έπιγραφαί αύται συν τω χρόνω ύπόκεινται εις φθοράν και άλλοίωσιν, και έπειδή εδημιουργηθησαν πολλάκις δυσμενείς δι’ αύτάς σιηθήκαι και περιστάσεις αίτινες και συνέτειναν  εις την καταστροφήν καί  έξαφάνισιν πολλών, διά τούτο και προέβημεν εις τήν αντιγραφήν αυτών μέ τήν προϋπόθεσιν πάντοτε όπως αύται, μίαν ημέραν  ίδωσι τό φώς τής δημοσιότητος.

Καί ενα τοιούτον ερχόμεθα σήμερον νά πραγματοποιήσωμεν.  Νά διασώσωμεν δήλον οτι  τάς όλίγας αύτάς επιγραφάς εστω καί ιστορικώς.  

Πράττοντες τούτο, νομίζομεν οτι, εκτός του οτι  προσφέρομεν μικράν τινα έκδούλευσιν  είς τήν  Ίστορίαν τής Πατρίδος  μας, άλλά προσφέρομεν και την  όφειλομένην εύλάβειαν καί  ευγνωμοσύνην προς την ιεράν σκιάν και μνήμην τών αειμνήστων  εκείνων προγόνων μας, οί όποιοι κατά τά ετη της δουλείας αψηφούντες κάθε κίνδυνον, εφρρόντισαν και έκτισαν διά ιδρώτος των τάς διαφόρους αυτάς Μονάς, τά Σχολεία και  τας Εκκλησίας, καί κατώρθωσαν δι’ αυτών νά κρατήσουν καί νά διατηρήσουν άσβεστη την λαμπάδα του Έθνισμού καί τής Όρθοδοξίας, αιώνας ολοκλήρους. Δεν λέγομε ύπερβολάς. Τά εργα των προγόνων μας αυτά, ομιλούν μόνα των, καί δεν έχουν ουδεμίαν άνάγκη συνηγόρων.

Διά τουτο οταματώμεν εδώ, καί παρ καλούμεν τους κ. κ. αναγνώστας όπως κρίνωσιν ημας με επιείκειαν τοσον δια την  χαρακτηρίζουσαν ημάς άνθρωπίνην άδυναμίαν, όσον και δια την εν πολλοίς ανάμιξίν μας εις τα τοιαύτης φύσεως ζητήματα ασυμβίβαστα άλλωστε προς το σχήμα και τον προορισμόν του Κληρικού ως ημείς. 

Έν τέλει δέ, αφού  πρώτον ευχαριστήσωμεν και τήν Διεύθυνσιν τής «Ηπειρωτικής Εστίας» διά τήν μέχρι τούδε  φιλοξενίαν  διάφορων εργασιών ημων εις τάς σελίδας του περιοδικού, παραθέτομεν τμηματικώς κατωτέρω καί κατά χρονολογικήν σειράν τας έν λόγω επιγραφάς μέ διακρίνουσαν αυτάς ορθογραφίαν καί διάταξιν, εξαιρέσει τών τόνων καί διαλυτικών. Ετι δέ προσεπιδηλούμεν οτι τά ελλείποντα στοιχεία τών συντετμημένων λέξεων περικλείσαμεν εντός παρενθέσεων ( ) καθώς και μερικά άλλα απαραίτητα άλλως τε διά την πληρεστέραν κατανόησιν των κειμένων, χρονολογιών, καί λοιπών.

Των επιγραφών δέ αυτών, ας μάς επιτραπεί νά κάμωμεν την αρχήν τής δημοσιεύσεως από τάς επιγραφάς του χωρίου Βησσάνης Πωγωνίου, [1] τιμής ένεκεν….

[1] Οι πάντες εκεί, οι μέν οικογενειακοί, οι δέ παιδικοί φίλοι ειλικρινείς. Καί ώς τοιούτοι, πιστεύομεν οτι όχι μόνον δέν θά παρεξηγήσουν καί δέν θά κατακρίνουν ήμάς διά την παράτολμον άνάμιξίν μας εις τά καθαρώς τοπικά των ζητήματα, αλλά τουναντίον θά τό εύχαριστηθούν, διότι εδόθη καί εις ημάς ή αφορμή να προσφέρομεν διά τής εργασίας αυτής μικράν τινα εκδούλευσιν πρός τήν δευτέραν αυτήν ούτως ειπείν πατρίδα μας.

Δι ό καί άπ’ εντεύθεν ας μάς επιτραπεί καί πάλιν νά άποστείλωμεν πρός πάντας αυτούς έναν άδολον καί ανυπόκριτον χαιρετισμόν, τον όποιον και παρακαλούμεν νά τόν δεχθώσι.

ΟΙ ΕΠΙΦΡΑΦΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

[2]Περί τών εν Ήπείρω Αγαθοεργημάτων

[3] Αντεγράφη η επιγραφή αύτη υπό του Εφημερίου Βησσάνης Π. Κασιώλα

H Νο 6 επιγραφή στην Μονή ΑΒΕΛ όπως σωζεται σήμερα:

Η επιγραφή Νο 9 στη γαγιάτα του Αγ. Νικολάου διπλα απο την κύρια είσοδο:

Επιγραφή Νο 17: Στο καμπαναρίο του Αγίου Νικολάου:

Επιγραφή Νο 20: Στο πίσω μέρος του Ιερού του Αγ. Νικολάου (Παλαιο νεκροταφείο ιερέων):

[4] Βύρζης κατά τόν Λαμπρίδην. «Περί των εν Ήπ. Αγαθοεργημάτων».

[5] ] Όμοίως ώς άνωθεν ο αυτός Λαμπρίδης αναγράφει τούτην Γιουρχάν (=Ίεροχίου), καί εννοεί τό είς όλιγόλεπτον άπόστασιν άπό τής Μονής Άβελ Παρεκκλήσιον το οποίον έν τω τέμπλω φέρει τήν εικόνα της Κοιμήσεως, και τό όνομα Παναγιά.

[6]  Ο κατόπιν Αρχιμανδρίτης αείμνηστος Νικόδημος Οικονόμου.

[7]  Πατήρ του Αρχιμανδρίτου Νικοδήμου.

[8] Πρόκειται περί του έκ Φραστανών (νυν Κάτω Μερόπης) καταγομενου αειμνήστου Παπ- πά Κωνστανταντίνου του καλοκαγάθου καί πραοτάτου έν Ιερεύσιν, τών όσον ημείς μέχρι σήμε­ρον εγνωρίσαμεν.

...//...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Να προσθέσουμε στην σειρά των παραπάνω επιγραφών και μία ακόμη που βρίσκεται στο εξωκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Αγία Σωτήρα) ο οποίος χτίστηκε το 1892,  κατεστράφη με τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο  και ανοικοδομήθηκε μετά το τέλος του.Η βασική εικόνα μεταφέρθηκε απο τα Ιεροσόλυμα και φέρνει την εξης επιγραφή: "Κωνσταντίνου Αποστόλου.Ιερουσαλήμ 1 Αυγούστου 1895"

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Χ.Κ.